دکتر ماندانا امیری، دبیر اجرایی همایش «مداخلات روان شناسی در بحران» گفت: وضعیت ارائه خدمات روان شناسی به افراد در وضعیت بحران بهتر از سال های گذشته است اما همچنان نظامند نیست و جایی در ستاد بحران نداریم.
ماندانا امیری، دکترای تخصصی روان شناسی و دبیر اجرایی همایش «مداخلات روان شناسی در بحران» که در دانشکده علوم پزشکی بقیه الله برگزار شد، درباره بحران ها و شاخه های متعدد آن بیان کرد: بحران تعاریف مشخص و در عین حال متعددی دارد. بحران در واقع بر اساس انواع مختلفش و رنجی که ایجاد می کند، تعریف می شود چون منابع ایجاد کننده بحران متنوع است. ما از بحران های وضعیتی تا بحران های شدیدی مانند زلزله و جنگ را داریم. در بحران های خاص روان شناسی یک آسیب روانی وجود دارد که می تواند ترومای عاطفی ایجاد کند و یک بیماری را تشدید کند.
وی ادامه داد: آنچه مسلم است همه این بحران ها چند ویژگی مشخص دارند. یکی اینکه پیش بینی ناپذیر هستند و ما نمی دانیم کی و کجا رخ می دهد. دیگر اینکه ما برای آنها محدودیت زمان داریم و عنصر غافلگیری را داریم پس نمی توانیم با برنامه ریزی دفعتی مشخص مداخله کنیم. ضمن اینکه این بحران ها استرس زایی بالایی دارند و درهم ریختگی عاطفی و شناختی در افراد ایجاد می کند که نیاز به مداخلات روان شناختی دارد.
دکتر امیری با اشاره به اینکه در بحث بحران بزرگترین ضعف ما ضعف قانون است، بیان کرد: اگر قانون گذاری مشخصی در روان شناسی مرتبط با بحران در وزارتخانه وجود داشت، ما می دانستیم پاسخ مشخصمان به وضع بحران و مداخلاتمان در این شرایط چه خواهد بود. به لحاظ درمانی تکلیف روشن است اما این درمان ها عموما در زمان بحران نمی تواند مداخله گر باشد. ما باید بدانیم کدام روان شناس با چه خدماتی در وقت بحران کی و کجا حاضر باشد. چون چنین چیزی مشخص نیست عموما منابع و فرصت های ما هدر می رود.
وی اضافه کرد: در بحران مهمترین مداخله موثر این است که جلوی بسیاری از p.t.s.d(استرس پس از سانحه) را می توان گرفت. در بحران این مهمترین اختلالی است که رخ می دهد و عوارض زیادی دارد و درمان سختی هم بیمار در پیش دارد. اینها اما در شرایطی رخ می دهد که برنامه داشته باشیم.
امیری درباره اینکه حوزه روان شناسی در پیشگیری از بروز اختلالات روانی در موقع بحران هم می تواند برنامه ای در سطح وسیع داشته باشد، گفت: بحث ما در مداخلات روان شناسی در موقع بحران سه مرحله دارد که گام اول پیشگیری یا همان آمادگی قبل از بحران است. این بخش باید در سطوح مدیریتی بالا تعریف و نظام مند شود. آنچه در کشور ما با این میزان بحران خیز بودن مهم است، آمادگی و یادگیری است. باید قوانین و مدیریت بهتری در ستاد بحران وجود داشته باشد.
وی در توضیح این نکته که در حال حاضر در این موضوع در چه شرایطی هستیم، اظهار کرد: الان در حین بحران کارهای زیادی صورت می گیرد. در زلزله اخیر کرمانشاه شاهد بودیم گروه های متعدد روان شناس تحت عنوان مشاوره در منطقه حاضر شدند و کارهای خوبی صورت گرفت اما ما با نیروی انسانی خوبی که در حوزه روان شناسی داریم باید بتوانیم بیش از اینها با برنامه ریزی درست از حضورشان سود ببریم. اگر در موقع بحران مداخله درستی صورت نگیرد ما در ادامه شاهد انواع p.t.s.d هایی خواهیم بود که درمان سختی خواهند داشت.
مدیر اجرایی همایش مداخلات روان شناسی در بحران در پاسخ به این پرسش که در مواقع بحران به دلیل سطح اضطراب بالای آسیب دیدگان و آشوب های شناختی آنها عموما نمی توان از درمان های رایج روان شناسی استفاده کرد، آیا پروتکل مشخصی در این زمینه وجود دارد نیز گفت: بله سیکل درمان در مواقع بحران متفاوت است. اولین اساس در رسیدگی به وضع روانی آسیب دیدگان همان تامین سطح اول مثلث حیات است که آبراهام مزلو در روانشناسی انسان گرای خود به آن اشاره می کند. یعنی تامین غذا، امنیت، دور کردن افراد از صحنه وضعیت نابسامان و… همین کار را شاید به نظر برسد هر کسی می تواند انجام دهد اما با توجه به شناخت یک روان شناس از سطح اضطراب افراد و توانایی مداخله برای کاهش این اضطراب در همین شرایط هم باید روان شناس کنار افراد آسیب دیده باشد.
امیری همچنین با بیان اینکه حتی می توان در این مواقع با توجه به بررسی سابقه افراد و تعیین کارآمدی و ناکارآمدی آنها در مواجهه با تروما، جلوی بسیاری از موارد آسیب به خود را که در این حوادث دیده می شود، گرفت، درباره این موضوع که زلزله تهران که همگان بر وقوع آن تاکید و برای بروز آن احساس خطر کرده اند، بیان کرد: بله این یک فاجعه فراتصور و پیش بینی ناپذیر است که در واقع به نوعی وقوعش پیش بینی شده است. فقط زمانش مشخص نیست. من عملا بگویم که در سازمان روان شناسی درحوزه آمادگی برای چنین فاجعه ای برنامه منسجمی نداریم و دلیل آن هم این است که برای بستن برنامه هایی اینچنین و اجرایی کردنش باید چندین گروه در یک مدیریت بحران برنامه های خود را با یکدیگر هماهنگ کنند و برنامه ها از قبل به تصویب برسد. تا جایی که من اطلاع دارم چنین برنامه ای وجود ندارد و اخیرا شنیده ام رییس جمعیت هلال احمر در ستاد بحران صحبت هایی کرده اند که بحث حضور و مداخله روان شناسی در این ستاد را قانون مند کنند و ابلاغ شود. این را هم بگویم با همه پراکنده کاری ها وضع امروز ما از دیروز بسیار بهتر است.
منبع: خبرگزاری مهر
