تا زمانی که گوشی های تلفن همراه به امکانات خاص مانند دوربین های با کیفیت بالا مجهز نشده بود و تنها با آن ها می شد تماس گرفت و پیامک زد، حریم خصوصی هم تا حدی معنا داشت، اما تعداد پیکسل دوربین ها که بالا رفت و فیلم ها با کیفیت HD ضبط و پخش شد ، رعایت حریم خصوصی هم تا حدودی معنا و مفهوم خود را از دست داد، چرا که همیشه عده ای دوربین به دست همه جا در اتوبوس، مترو، مراسم رسمی و غیر رسمی و چار دیواری خانه ها حضور دارند و از مهمترین تا پیش افتاده ترین مسائل را فیلمبرداری می کنند و با انتشار فیلم ها در مواردی حتی باعث ایجاد تنش، مشاجرات شدید و حوادث دلخراش می شوند.

این معضل زمانی عجیب تر می شود که برخی حتی دوست دارند از مراسم دفن عزیزان و یا درد کشیدن همسر خود در حین زایمان هم فیلم تهیه کنند و با دوستان و اقوام و در آخر در بسیاری مواقع در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارند. از مراسم عروسی و صحنه های خصوصی هم که سخنی به میان نمی آوریم که در این مراسم هیچ کس امنیت ندارد و گوشی به دستان بدون اجازه فیلم می گیرند و منتشر می کنند.

یک شهروند تهرانی در این خصوص می گوید: سال هاست از حضور در هیچ جشن عروسی ای لذت نمی برم، چون باید مدام گوشه ای پنهان شوم که در تیر رس گوشی های تلفن همراه نباشم. نمی دانم چرا ما برای حریم خصوصی دیگران احترام قائل نمی شویم. در زمان گذشته یک فیلمبردار و  عکاس بود که خودمان به او تذکر می دادیم نمی خواهیم در فیلم و عکس ها باشیم و او هم تمکین می کرد، اما اکنون مگر می شود از لنز هزاران دوربین تلفن همراه در امان ماند؟

اپیدمی مرگبار اجتماعی

کنجکاوی در ذات بشر است و همین مساله باعث شده تا دست به اکتشافات بزرگ بزند. اما این ویژگی تا زمانی مفید است که به کسی صدمه نزند، اما زمانی که حالت بیمار گونه پیدا می کند و به زندگی دیگران لطمه می زند، نامش دیگر کنجکاوی نیست و در تعریف دکتر امان الله قرایی مقدم، در دسته بیماری های اجتماعی قرار می گیرد.

این آسیب شناس به عادت زشت و ناپسند فیلمبرداری با استفاده از گوشی های تلفن همراه توسط برخی افراد در هر موقعیتی اشاره می کند و می گوید: این پدیده متاسفانه نه تنها در ایران که در کل دنیا تبدیل به یک اپیدمی آزاردهنده شده و همیشه و در هر موقعیتی شاهد حضور اشخاصی هستیم که مشغول فیلمبرداری از صحنه های مختلف هستند. البته همیشه هم شهروندان عادی اقدام به فیلمبرداری نمی کنند و گاهی با کسانی مواجه می شویم که انتظار نداریم این رفتار غلط و ناپسند از آن ها سر بزند.

او  به نقل قولی از «آبراهام مازلو»روانشناس آمریکایی، اشاره کرده و تصریح می کند که اگر حریم خصوصی از بین برود، ترس و دلهره اجتماعی به بنیان جامعه و خانواده ها چنگ انداخته و افراد به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، مالی، ناموسی و حتی شخصی احساس ناامنی می کنند و علاوه بر این ها باعث تنهایی هر چه بیشتر فرد، مختل شدن روابط و تعاملات اجتماعی، بی کسی و انزوای آنان شده و ضروری است فرهنگ استفاده صحیح از تکنولوژی به مردم آموخته شود.

اما دیدگاه دکتر افسر افشارنادری، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در خصوص افراد گوشی به دست کمی متفاوت است. به اعتقاد او فیلمبرداری افراد گوشی به دست همیشه هم بد نیست و گاهی اوقات مستندی می شود برای اثبات بسیاری از مسائل و در پاره ای موارد، با استناد به آن ها می توان به افراد کمک کرد، اما اگر قرار باشد آبروی کسی به مخاطره بیفتد، مساله ای اجتماعی و امنیتی است و نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت.

فقر فرهنگی موج می زند

زمانی که ابزاری به عنوان یک تکنولوژی جدید وارد کشوری می شود، فرهنگ استفاده از آن را نیز باید آموخت. نکته ای که دکتر رسول روشن، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در گفتگو با سلامت آنلاین نیز روی آن تاکید داشته و اعتقاد دارد اگر امروز از معضل فیلمبرداری توسط گروهی از افراد در درون جامعه رنج می بریم، به دلیل نبود یا ضعف فرهنگ استفاده از آن تکنولوژی است.

از دیدگاه این روانشناس، این دسته افراد، با این که از اصول اخلاقی استفاده از دوربین تلفن همراه به درستی آگاه ندارند، اما نمی توان نام «بیمار» یا « خودشیفته» را روی آن ها نهاد. او می گوید: عده ای صرفا برای ابراز وجود و جلب توجه، در هر موقعیتی اقدام به فیلمبرداری می کنند تا بگویند در این صحنه حضور داشتیم و آن را از نزدیک مشاهده کردیم که طبعا منطقی نیست. هر چند رفتاری به ظاهر ساده است،  اما ما را به این واقعیت می رساند که با وجود گذشت سال ها، فرهنگ صحیح استفاده از وسایل و تکنولوژی آن طور که باید در میان مردم نهادینه نشده است و هنوز به این باور نرسیده اند که چنین اقداماتی ممکن است به قیمت به خطر حیثیت و آبروی افراد تمام شود.

فرهنگ سازی نشود، حریم خصوصی می شود حریم عمومی

فقدان آموزش های لازم و اطلاع رسانی صحیح در استفاده درست از ابزارهای تکنولوژی باعث شده تا امروز خصوصی ترین مسائل زندگی افراد، در معرض دید عموم قرار گیرد و به شدت احساس ناامنی کنند. بنابراین تا زمانی که فرهنگ استفاده صحیح از تکنولوژی با کمک رسانه ها در میان نهادینه نشود، روز به روز بر میزان احساس ناامنی افراد افزوده شده و رعایت حریم خصوصی کم کم به ورطه فراموشی سپرده خواهد شد.