سایک نیوز به نقل از پابلیکیشن کوچ: در دنیای پرتلاطم امروز که تکنولوژی، صنعت و خدمات با سرعت چشمگیری در حال رشد است، توجه بسیاری از سازمان‌ها و کشورهای بزرگ جهان بر روی عنصر نوآوری متمرکز شده است تا از این طریق بتوانند در عرصه‌ی رقابت با دیگران از مزیت برخوردار باشند. مرزهای خلاقیت به‌ویژه در قرن ۲۱ به شکل قابل‌توجه و دور از باوری در حال گسترش است و با نگاهی به دستگاه‌های دیجیتال، آثار هنری، خدمات یا محصولات شرکتی و غیره می‌توان ردپای نوآوری را در جای‌جای این جهان دید. به همین دلیل بسیاری از سرمایه‌گذاران و استعدادیابان به دنبال افرادی هستند تا با استفاده از تفکر خلاق خود بتوانند درهای جدیدی در حرفه‌ی خود باز کنند و دگرگونی‌های اثربخشی در زندگی امروز بشر ایجاد کنند. که دراین مقاله ویژگی های افراد خلاق را بیان می نماییم.
اما چه کسانی دارای قوه‌ی خلاقیت هستند و چنین افرادی چه ویژگی‌هایی دارند؟ آیا خلاقیت عنصری ذاتی است یا به‌صورت اکتسابی در طول عمر شخص به دست می‌آید؟ آیا ابتکار و خلاقیت نیازمند آموزش است؟ و از همه مهم‌تر، تعریف خلاقیت چیست و چه کسی را می‌توان فردی خلاق خطاب کرد؟ برای آشنایی بیشتر با مفهوم خلاقیت و شناسایی ویژگی‌های آن در ادامه همراه ما باشید. سرفصل های عنوان شده در این مقاله عبارت اند از:
- مفهوم خلاقیت
- ویژگی های افراد خلاق
خلاقیت به چه معناست؟
خلاقیت به مفهوم توانایی شناسایی و کشف ایده‌ها و راه‌حل‌های نو است. دیدن رویدادهای گوناگون با نگاهی باز و تشخیص مشکلات و معایب موجود در آن رویداد، اولین گام برای بروز است. در گام بعد با تجزیه‌وتحلیل شرایط می‌توان راه‌حلی غیرمعمول که به ذهن دیگران خطور نکرده است، ارائه کرد و اتفاق نوینی را رقم زد.
اما باید توجه داشت که فرد خلاق صرفاً فردی باهوش نیست و دارا بودن هوش بالا به‌عنوان یک پدیده وراثتی نمی‌تواند تضمین‌کننده‌ی موفقیت شخص باشد. دراین‌بین خلاقیت نوعی شکوفایی ذهنی و ابداع گری است که در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد و یا حتی در زمان‌های مختلف از شدت آن کاسته و یا بر شدت آن افزوده شود. عده‌ای نیز می‌توانند با آموزش خلاقیت به سطح بالاتری از توان خلاقانه در خود دست یابند.
در علوم اعصاب و روانشناسی نیز خلاقیت به شکل علمی موردبحث و بررسی قرار می‌گیرد و دانشمندان در مطالعات خود به این نکته پی برده‌اند که مغز افراد خلاق در مسیر منحصربه‌فردی جهت‌گیری دارد و قسمت‌هایی از مغز آن‌ها نسبت به دیگران از فعالیت بیشتری برخوردار است.
اگر با افرادی که ابتکار و خلاقیت‌های جالب از خود بروز می‌دهند، در ارتباط بوده باشید، خواهید دید که تفکرات و نگرش آن‌ها به دنیای اطراف خود کمی متفاوت است و واقعیت‌های زندگی را به گونه‌ی دیگری رصد می‌کنند. اما این نکته نیز قابل‌توجه است که شخصیت‌های خلاق با دشواری‌ها و پیچیدگی‌های بیشتری برای شناخت خود روبه‌رو هستند و دچار خیال‌پردازی‌ها و افکار پریشان بیشتری می‌شوند که درنتیجه مطالعه و تجزیه‌وتحلیل ذهن آن‌ها برای دانشمندان نیز با دشواری‌هایی مواجه است.
ویژگی های افراد خلاق چیست ؟
به‌طورکلی تحقیقات و پژوهش‌های صورت گفته در طول سال‌های اخیر، مشخص شده است که افراد خلاق در پاره‌ای از ویژگی‌های رفتاری و ذهنی با یکدیگر اشتراکاتی دارند و درصورتی‌که تعداد بالایی از این ویژگی‌ها در یک شخص دیده شود می‌توان گفت که او دارای تفکر خلاق است. در ادامه این ویژگی‌ها را به‌طور مختصر شرح خواهیم داد:
۱- خیال‌پردازی
اگرچه از کودکی در مدارس به ما گوشزد می‌شود که دست از خیال‌پردازی برداریم، اما یکی از اصلی‌ترین ویژگی های افراد خلاق قدرت پرواز پرنده‌ی خیال، در ذهن آن‌هاست. خیال‌پردازی در نظر عامه مردم وقت تلف کردن و بی‌فکری است اما مطالعات نشان داده که این عمل به حالتی درگیرانه و شدید در ذهن انسان منجر می‌شود که می‌تواند عصب‌های مغز انسان را تقویت کند. درواقع پرسه زدن در ذهن و مرور افکار خیالی یکی از راه‌هایی است که می‌تواند به بروز خلاقیت‌های جالب منجر شود.
۲- قدرت مشاهده
انسان‌های عادی محیط و وقایع پیرامون خود را تنها نظاره‌گر هستند و به‌سادگی از کنار دیده‌های خود می‌گذرند، اما افراد خلاق همیشه و همه جا به دنبال مشاهده دقیق پدیده‌ها هستند. این افراد مشاهدات خود را بر روی کاغذ یادداشت می‌کنند و از آن‌ها برای ایجاد نقشه‌ی ذهنی به جهت پیدا کردن فضاهای خالی و یا معیوب استفاده می‌کنند. بسیاری از این مشاهدات که از هنرمندان یا دانشمندان قرون گذشته بر جای مانده است، توسط محققان به‌دقت بررسی می‌شود و نکات بسیاری از دل این یادداشت‌ها از شرایط و مشکلات حاکم بر جامعه در آن دوران حاصل می‌گردد.
۳- انتخاب بهترین زمان برای کار
شاید در اطراف خود افرادی دیده باشید که برای انجام فعالیت‌های حرفه‌ای خود، صبح خیلی زود یا نیمه‌شب را انتخاب می‌کنند و برخلاف اکثر افراد در طول ساعات روز به کار و فعالیت مشغول نمی‌شوند.
این افراد آموزش خلاقیت ندیده‌اند اما اغلب می‌دانند در کدام زمان‌ها قدرت پردازش ذهن آن‌ها در حداکثر میزان خود است و درنتیجه برنامه‌ریزی روزانه خود را بر این اساس تنظیم می‌کنند، اما باید توجه داشت که صرفاً درهم‌ریخته بودن ساعات خواب و بیداری زمینه‌ی خلاقیت را ایجاد نمی‌کند!
۴- علاقه به تنهایی
یکی دیگر از ویژگی های افراد خلاق علاقه به تنهایی می باشد. رولو می، روان‌شناس آمریکایی می‌گوید: برای باز کردن راه ابتکار و خلاقیت، شخص باید ظرفیت استفاده‌ی مناسب از تنهایی خود را داشته باشد و بر ترس تنها بودن غلبه کند. ممکن است برخی هنرمندان یا دانشمندان افرادی منزوی به نظر برسند، اما درواقع این افراد در تنهایی خود می‌توانند راه‌حل بسیاری از مشکلات را پیدا کنند و از طریق برقراری ارتباط با درون خود قادر خواهند بود تفکر خلاق خود را تقویت سازند.
۵- تغییر موانع زندگی
بسیاری از افراد خلاق می‌توانند از سختی‌ها و رویدادهای ناگوار زندگی به‌ویژه در سال‌های آغازین حیات خود، در جهت رشد و شکوفایی خود استفاده کنند. این حوادث گاها شخصیت و افکار انسان‌های عادی را برای همیشه تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما افراد خاص می‌توانند این شرایط را باب میل خود تغییر دهند و از آن در جهت مثبت استفاده کنند. یافتن ارتباطات نو، قوی‌تر کردن خود و یافتن فرصت‌های تازه در زندگی می‌تواند نتیجه‌ی چنین نگرشی و زمینه‌ساز بروز خلاقیت در انسان‌های خلاق باشد.
۶- علاقه به تجربیات جدید
اشخاص خلاق عاشق تجربه کردن تجربیات و ماجراجویی‌های تازه هستند و ذهن آن‌ها آماده و پذیرای نکات و وقایع جدید است. این ویژگی در قالب کنجکاوی فکری، پذیرفتن هیجانات، تجربه‌ی حرفه‌های گوناگون و شرایط متفاوت زندگی و غیره در افراد نمود پیدا می‌کند و دریچه‌ای از دنیای بیرون به دنیای درون جهت بروز ابتکار و خلاقیت است.
۷-شکست خوردن
یکی از راه‌های بروز خلاقیت در افراد، مواجه‌شدن با شکست‌های متعدد و درهای بسته است، زیرا زمانی که راه‌های به سرانجام نرسیدن یک ایده یا طرح را تجربه کرده باشید، احتمال موفقیت شما بیشتر خواهد بود. استیون کاتلر، نویسنده فوربس می‌گوید: افراد مبتکر و خلاق شکست می‌خورند و بهترین آن‌ها بیش از دیگران شکست می‌خورند.
۸- سؤالات بزرگ
افراد خلاق از عطش و میل سیری‌ناپذیری برای پیدا کردن ابعاد پنهان هر چیز برخوردارند و به‌راحتی آموزه‌های مربی یا والدین خود را نمی‌پذیرند. بلکه به دنبال پاسخ‌های قانع‌کننده برای سؤالات بزرگ می‌گردند. این افراد با بزرگ شدن و بالا رفتن سن این حس کنجکاوی را حفظ می‌کنند و با نگاه ژرف به دنیای پیرامون خود به دنبال پاسخ‌هایی برای چگونگی یا چرایی وقوع پدیده‌ها هستند.
۹- مشاهده کردن مردم
افراد خلاق به جامعه و روابط اجتماعی علاقه بسیاری دارند و از مشاهده کردن رفتار و اعمال مردم لذت می‌برند. در پاره‌ای از مواقع نیز ایده‌های خود را از همین راه به دست می‌آورند. بسیاری از ترانه‌سراها و شاعران و نویسنده‌های خلاق تمام عمر خود را به‌دقت در واکنش‌ها و رفتار مردم می‌گذرانند و مشاهدات خود را به‌عنوان پایه‌های فرایند بروز ابتکار و خلاقیت خود یادداشت می‌کنند.
۱۰- ریسک‌پذیری
افراد با تفکر خلاق که هرازگاهی از خود خلاقیت‌های جالب به نمایش می‌گذارند عمدتاً ریسک‌پذیر هستند و علاقه‌ی زائدالوصفی به خطر کردن دارند. درواقع می‌توان گفت ارتباط معنایی و عمیقی میان میزان ریسک‌پذیری افراد و خلاقیت آن‌ها وجود دارد. افرادی که به زندگی دارای ثبات و بدون ریسک عادت می‌کنند آهسته‌آهسته چراغ خلاقیت را در وجود خود خاموش می‌کنند و به دنبال تجسس و تجربه احتمالات نمی‌روند. به همین دلیل با افت قدرت خلاقیت مواجه خواهند شد.
۱۱- زندگی، فرصتی برای بیان خود
نیچه، فیلسوف شناخته‌شده‌ی آلمانی، بر این باور بود که باید به زندگی به چشم یک اثر هنری نگاه کرد. افراد خلاق بیش از دیگران از این نگرش برخوردارند و همواره در جست‌وجوی فرصت‌های جدید برای بیان خود حقیقی‌شان هستند. افراد خلاق این باور را در خود می‌یابند که ظاهرسازی یا تغییر رفتار و پوشش راه مناسبی برای گذران زندگی نیست و انسان باید سعی کند شخصیت و هویت واقعی خود را ابراز کند. بیان آرزوها، ترس‌ها، نقاط قوت و ضعف و غیره ازاین‌دست هستند.
۱۲- دنبال کردن علایق حقیقی
انسان‌هایی با قدرت ابتکار و خلاقیت ذاتاً انگیزه برای عمل کردن به رؤیاها و علایق را در وجود خود دارند و بدون در نظر گرفتن محدودیت‌ها و عوامل محیطی به دنبال آنچه در وجودشان نهفته است می‌روند. افرادی که زندگی چالش‌برانگیز و رفتن به سمت علایق خود را دنبال می‌کنند عمدتاً ریسک‌پذیرتر می‌شوند و احساس قدرت بیشتری در استفاده از استعدادهای خود و بروز توانایی‌ها و خلاقیت‌های جالب از خود پیدا می‌کنند.
۱۳- خروج از محدوده ذهنی
یکی از نتایج خیال‌پردازی که به‌عنوان ویژگی های افراد خلاق مطرح شده، این است که به ما کمک می‌کند از دایره‌ی افکار محدود خود خارج شویم و به روش‌های نوآورانه‌ای در اندیشیدن دست یابیم. شبکه‌ی مغزی انسان به‌گونه‌ای طراحی شده است که دارای چارچوب و باورپذیر است و سعی می‌کند در محدوده‌ی مشخص‌شده‌ی خود فعالیت کند. بااین‌حال افرادی که ابتکار و خلاقیت در وجود خود دارند، در مقابل این محدودیت‌ها به مقاومت می‌پردازند و ذهن خود را به مرزهای گسترده‌تری می‌کشانند.
۱۴- از دست دادن زمان
افراد خلاق هنگامی‌که مشغول حرفه‌ی خود ازجمله نقاشی، نویسندگی، طراحی، مهندسی، مطالعه و غیره هستند، دچار تمرکز و دقت حواس بالایی بر روی موضوع می‌شوند و از اتفاقات اطراف خود غافل می‌شوند و دراین‌بین سررشته‌ی زمان را از دست می‌دهند. هنگامی‌که فرد در این حالت است دچار حواس‌پرتی نسبت به اتفاقات محل کار خود می‌شود و چنان در کار خود غرق می‌شود که تطابق درون با بیرون خود را از دست می‌دهد.
۱۵- علاقه به زیبایی
افراد با تفکر خلاق اگرچه آموزش خلاقیت ندیده‌اند اما مفهوم زیبایی را درک می‌کنند و اطراف خود را سرشار از زیبایی می‌سازند. این فرایند با رفتار اجتماعی و ذوق هنری خود، داستان دل‌چسبی از درون خود برای دیگران روایت می‌کنند و دنیای اطراف خود را قشنگ‌تر می‌کنند.
مطالعات نیز نشان می‌دهد موسیقی‌دانان، کارگردانان، پزشکان و مدیران خلاق پاسخ مثبت و جالب‌توجهی نسبت به زیبایی‌های هنری در زندگی شخصی و شغلی خود ارائه می دهند.انگیزه عمل کردن به رؤیاها و علایق در انسان‌هایی با قدرت ابتکار و خلاقیت، به‌صورت ذاتی وجود دارد و آن ها بدون در نظر گرفتن محدودیت‌ها و عوامل محیطی به دنبال آنچه در وجودشان نهفته است می‌روند.
۱۶- وصل کردن نقاط به یکدیگر
توانایی وصل کردن نقاط به یکدیگر در افراد خلاق درواقع همان توانایی متمایزکننده‌ی دیدن فرصت‌ها و استفاده از آن‌هاست به‌طوری‌که شاید پیش‌ازاین هرگز به ذهن دیگر افراد نرسیده باشد. درواقع هنرمندان یا مهندسان و مدیران، با نگاه به عناصر و المان‌های موجود، شیوه‌ی چینش مناسب اجزا برای رسیدن به راه‌حل‌های مطمئن و خلاقیت‌های جالب را به دست می‌آورند.
۱۷- دگرگون کردن چیزهای مختلف
ازآنجایی‌که افراد مبتکر و خلاق علاقه به تجربه کردن چیزهای جدید دارند، برای رسیدن به این احساس سعی در به هم ریختن قواعد موجود و تغییر چیزهای مختلف را دارند. این ویژگی به‌ویژه در کارگردان‌های بزرگ سینما یا موزیسین‌های حرفه‌ای به چشم می‌خورد. افراد دارای ابتکار و خلاقیت به دنبال تنوع بیشتر در تجربیات خود هستند و عادت کردن را نوعی قاتل برای تجربیات می‌دانند.
۱۸- توجه به تمرکز حواس
افراد با ابتکار و خلاقیت، ارزش بالایی برای یک ذهن شفاف و دارای تمرکز حواس قائل‌اند و می‌کوشند از ابزارهای مختلفی برای دسترسی به خلاقانه‌ترین حالات ذهنی و خلاقیت‌های جالب استفاده کنند. نتایج یک پژوهش در سال ۲۰۱۲ در کشور آلمان نشان می‌دهد روش‌های مختلف مدیتیشن می‌تواند توانایی اندیشیدن خلاق را در انسان تقویت کند. از سوی دیگر ثابت شده است که تمرینات تمرکز حواس با تقویت حافظه، سلامت روانی و کاهش اضطراب و استرس ارتباط دارد و به تفکر خلاق منجر می‌شود.
ملاحظه کردید که افراد خلاق از توانایی‌های ذهنی و فیزیکی بالایی جهت بهره بردن از شرایط برخوردارند و برای رسیدن به اهداف خود از ابزارها و توانایی‌های ویژه‌ای استفاده می‌کنند. شاید نتوان پیچیدگی شخصیتی افراد خلاق را در قالب کلمات به‌طور دقیق توصیف کرد و آموزش خلاقیت را بر این اساس پیاده‌سازی کرد، اما با بررسی ویژگی‌های فوق و صدالبته بسیاری از دیگر ویژگی‌ها، تا حدودی می‌توان پتانسیل بروز خلاقیت را در یک شخص تشخیص داد. اگر شما نیز به دنبال یافتن پاسخی برای خلاقیت خود یا اطرافیان هستید به مشاهده و بررسی این ویژگی‌ها بپردازید.
