مهدی میر محمد صادقی، مدیر دفتر مشاوره و روانشناسی سازمان بهزیستی کشور در گفته های خود ضمن اعلام اینکه دستور العمل “مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و روان درمانی خانواده” توسط سازمان بهزیستی کشور تدوین و به سراسر کشور ابلاغ شد، افزود:
سازمان بهزیستی در سال ۱۳۷۱ “اولین مرکز مشاوره” را در ایران راه اندازی و سپس در سال ۱۳۸۰ مجلس شورای اسلامی مطابق ماده ۲۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، اجازه صدور مجوز مراکز مشاوره را به بهزیستی واگذار کرد. طبق اجازه قانونی مجلس و از آن تاریخ به بعد سازمان بهزیستی کشور به ارائه مجوز به بخش غیردولتی اقدام کرد و تا کنون به حدود ۹۵۷ مرکز مشاوره عمومی غیردولتی و ۲۱۳ مرکز مشاوره تخصصی غیر دولتی مجوز داده است.
وی در ادامه اصریح کرد:
درحال حاضر مجموع مراکز غیردولتی بهزیستی به ۱۶۰۰ مرکز می‌رسد که علاوه بر مراکز عمومی و تخصصی غیردولتی، شامل خانه‌های سلامت روانی محلی و مراکز حضوری دولتی نیز می‌شود.
به گفته، مدیر دفتر مشاوره و روانشناسی سازمان بهزیستی کشور، ارائه مجوز به مراکز مشاوره تخصصی در بهزیستی از سال ۱۳۸۵ آغاز و دستورالعمل آنها از این سال تدوین شد و این مراکز به ۹ نوع مرکز تخصصی تقسیم بندی شدند.
وی در خصوص این ۹ نوع مرکز مشاوره تخصصی سازمان بهزیستی اظهار کرد: این مراکز شامل مراکز مشاوره ازدواج و خانواده، کودک و نوجوان، کودکان استثنایی، صنعتی و سازمانی، اختلالات و مسائل جنسی، روان درمانی، تحصیلی و تربیتی، سالمندی و مراکز روان سنجی می‌شود.
مشکلات با همسر؛ بیشترین علل مراجعه به مراکز مشاوره بهزیستی
میرمحمدصادقی در ادامه تاکید کرد: در حال حاضر با توجه به شرایط کشور به لحاظ بحران طلاق و درخواست‌های متعدد مشاوره ازدواج و با توجه به آنکه بر اساس آمار بهزیستی از مراکز مشاوره سراسر کشور بیشترین علت مراجعه به این مراکز، مشکلات با همسر و مشکلات میان فردی است، این نیاز به شدت در کشور احساس می شود تا این نوع مشاوره‌ها بیش از پیش در جامعه جدی گرفته شوند.
وی ادامه داد: در سال گذشته، ۳۱۸ هزار نفر به علت مشکلات میان فردی و ۱۷۰ هزار نفر نیز فقط به علت مشکل با همسر به مراکز مشاوره بهزیستی مراجعه کردند؛ به این ترتیب مشکل با همسر در میان مشکلات میان فردی، بیشترین آمار علت مراجعه را به خود اختصاص داده است.
مدیر دفتر مشاوره و روانشناسی سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: علاوه بر آن در سال گذشته ۶۷ هزار نفر به علت مشکلات مربوط به فرآیند ازدواج به مراکز تحت نظارت سازمان مراجعه و این مراکز در این سال به ۱۲۰ هزار نفر مشاوره ازدواج ارائه کرده‌اند. بنابراین موضوع ازدواج و خانواده و مشکلات بین فردی که عمدتا میان خانواده‌ها و همسران شکل می‌گیرد، یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین علل مراجعه افراد به مراکز مشاوره است.
ابلاغ دستورالعمل“مراکزتخصصی مشاوره ازدواج و روان‌درمانی خانواده”
میرمحمد صادقی همچنین عنوان کرد: با توجه به افزایش درصد طلاق و همچنین آنکه مراکز مشاوره باید در حوزه ازدواج وخانواده به صورت تخصصی ورود پیدا کنند، «دستور العمل مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و روان‌درمانی خانواده» را تدوین و به سراسر کشور ابلاغ کرده‌ایم؛ زیرا معتقدیم به علت آنکه این حوزه دارای مسائل حساسی است، نباید هر روانشناس و مشاوری به این حوزه ورود پیدا کند؛ به همین دلیل سازمان بهزیستی به تخصصی شدن مراکز مشاوره خانواده و ازدواج تاکید و به موجب آن این دستورالعمل مستقل را تدوین کرده است.
وی در ادامه ضمن بیان اینکه به مراکز مشاوره ازدواج و خانواده به عبارتی توسط سازمان بهزیستی مجوز داده می‌شوند اما این مجوز دهی‌ها با همکاری سازمان نظام روانشناسی صورت می‌گیرد؛ گفت: در حال حاضر سازمان بهزیستی و سازمان نظام روانشناسی، ارتباط مثبت و رو به رشدی با یکدیگر دارند و همکاری‌های جدی میان دو سازمان در حوزه‌های مختلفی چون اخذ پروانه روانشناسان، حوزه بحران‌های روانشناختی چون حادثه منا و غیره صورت گرفته است.
به گفته مدیر دفتر مشاوره و روانشناسی سازمان بهزیستی کشور، همچنین همکاری‌های بین استانی میان سازمان نظام روانشناسی و سازمان بهزیستی کشور در حال توسعه است و این همکاری‌ها به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده‌اند. در واقع میان سازمان نظام روانشناسی و بهزیستی ۹۰ درصد اشتراک و ۱۰ درصد اختلاف وجود دارد که باید در صدد حل آن ۱۰ درصد اختلاف نیز باشیم؛ به همین دلیل در این دستورالعمل تاکید شده مراکز مشاوره تخصصی که اقدام به مشاوره ازدواج و روان درمانی خانواده می‌کنند؛ حتما لازم است از کارشناسان و مشاورینی استفاده کنند که پروانه سازمان نظام روانشناسی را نیز علاوه بر همه شرایط تخصصی داشته باشند.
دادگاه‌های خانواده می‌توانند از مراکز بهزیستی جهت مشاوره‌های قبل از طلاق کمک بگیرند
میرمحمدصادقی به همکاری سازمان بهزیستی کشور با قوه قضاییه در راستای «قانون حمایت از خانواده» نیز اشاره کرد و گفت: به موجب این همکاری، بهزیستی یار قوه قضائیه شناخته شده و قانونگذار به موجب آن اعلام کرده است که تمامی دادگاه‌های خانواده می‌توانند از مراکز بهزیستی درجهت مشاوره‌های قبل از طلاق کمک بگیرند. به همین دلیل در چنین شرایطی لزوم ورود تخصصی بهزیستی به حوزه مشاوره ازدواج و روان درمانی خانواده بسیار احساس می‌شود.
وی در ادامه عنوان کرد: در حال حاضر ۱۰۰۰ “مرکز مشاوره عمومی” توسط سازمان بهزیستی کشور مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند؛ که مشاوره‌های ازدواج و خانواده را نیز ارائه می‌دهند و طبق دستور العمل تدوین شده، این مراکز عمومی می‌توانند بدون نیاز به یک مکان جدید، سطح علمی و تخصصی خود را ارتقا و مجوز تخصصی در حوزه ازدواج و خانواده دریافت کنند؛ به طوری که هم مرکز عمومی باشند و هم پاراکلینیک تخصصی ازدواج و خانواده را در خود ایجاد کنند.
مدیر دفتر مشاوره و روانشناسی سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: با تدوین این دستور العمل هم سطح علمی مشاوره‌های ازدواج و روان درمانی خانواده را افزایش داده و هم همکاری با سازمان نظام روانشناسی را مدنظر قرار داده‌ایم.
دو شرط سن و تاهل برای فعالیت مشاوران حوزه ازدواج و خانواده
میرمحمدصادقی همچنین عنوان کرد: در این دستورالعمل برای آن دسته از مشاورینی که قصد ارائه خدمت در حوزه ازدواج و روان‌درمانی خانواده را دارند شرط سنی در نظر گرفته شده است؛ به طوری که چنانچه فردی سن کمتر از ۳۰ سال داشته باشد نمی‌تواند در این حوزه به ارائه خدمت بپردازد و همچنین آنکه این مشاوران حتما باید تجربه تاهل نیز داشته باشند، زیرا فردی که می‌خواهد در این حوزه مشاوره دهد باید حتما در زندگی خود تجربه تاهل را تجربه کرده باشد.
وی ادامه داد: استراتژی سازمان بهزیستی آن است که تمامی “مراکز عمومی مشاوره” که قصد دارند در حوزه ازدواج خانواده ارائه خدمت کنند را طی یک فرایند زمانی مشخص تبدیل به مراکز تخصصی مشاوره ازدواج، طلاق و روان درمانی خانواده کند.
مدیر دفتر مشاوره و روانشناسی سازمان بهزیستی کشور در ادامه تاکید کرد: البته در سالهای آغازین اجرای این دستور العمل آنطور عمل نمی‌کنیم که مراکز مشاوره عمومی نتوانند در این حوزه به ارائه خدمت بپردازند، بلکه آنها فعلا می‌توانند فعالیت خود را در حوزه مشاوره های ازدواج، طلاق و خانواده درمانی ادامه دهند اما نهایتا در یک بازه زمانی مشخص باید در این حوزه مجوز تخصصی دریافت کنند.
توجه به کار بالینی در دستورالعمل جدید در دستورکار قرار گرفته است
دکتر دانلیان روانشناس و همکار بهزیستی در تدوین دستور العمل “مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و روان درمانی خانواده” نیز در گفت‌وگو با ایسنا،در این خصوص عنوان کرد: در حوزه خانواده و ازدواج آسیب‌های اجتماعی زیادی وجود دارد که سیستم‌های دانشگاهی و اداری کشور به آنها توجه کافی نمی‌کند و این مسئله خود باعث شده است تا فضای زیادی برای مراکز خصوصی، دفاتر مشاوره و روان درمانی در حوزه ارائه خدمات مشاوره ایجاد شود.
وی تصریح کرد: این در حالی است که در برخی مواقع این مشاوره‌ها بنا به نظر شخصی فرد و بدون در نظر گرفتن تخصص و صلاحیت لازم انجام می‌شود که بعضا این رفتارهای سلیقه‌ای و عدم تخصص کافی، آسیب‌های متعدد غیرقابل برگشتی را ایجاد می‌کنند به همین دلیل نیاز است که به طور تخصصی به این حوزه وارد شویم.
دانلیان در خصوص نقاط عطف این دستورالعمل نیز عنوان کرد: در این دستور العمل تلاش شده است که با تدوین یک قانون و دستورالعمل مدون که با آیین‌نامه قبلی تفاوت‌های بسیار زیادی دارد مشکلات پیشین در این حوزه را حل و رفع کنیم؛ در واقع تفاوت‌های این دستورالعمل با دستورالعمل‌های قبلی آغازی است برای تحولات بعدی در این حوزه، زیرا یک آیین‌نامه به تنهایی نمی‌تواند ضامن رخداد و اتفاق خاصی باشد بلکه نیاز به حمایت‌ها و اقدامات بعدی دارد.
این دکتر روانشناس در خصوص شرط تاهل نیز که در دستورالعمل آمده است، اظهار کرد: شرط تاهل یکی از آیتم‌هایی است که به این دستورالعمل اضافه شده است زیرا این تجربه به ارائه مشاوره هرچه بهتر توسط مشاور کمک می‌کند و علاوه بر آن مسئله “نظارت” نیز در این دستورالعمل جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.
وی در ادامه اظهار کرد: همچنین با توجه به آنکه کشور در حوزه بالینی دچار مشکل است و افراد بدون مهارت و تجربه بالینی کافی علیرغم تحصیلات دانشگاهی اقدام به ارائه خدمات مشاوره و روانشناسی می‌کنند؛ توجه به کار بالینی نیز در این دستور العمل جدید در دستور کار قرار گرفته است اما تحقق آن نیازمند ساز و کارهایی است تا این دستور العمل تبدیل به یک اقدام فرمالیته نشود.
دانلیان در ادامه تاکید کرد: نیاز است تا سازمان بهزیستی درجهت نظارت بر اجرای صحیح این وظایف در مراکز تلاش و اهتمام ویژه‌ای داشته باشد.
امکان حضور مشاور حقوقی و روانپزشک در پاراکلینیک‌های تخصصی ازدواج و خانواده
دکتر فرشاد بهاری، رئیس اداره آموزش و پایش سلامت روان دانشجویان وزارت بهداشت نیز در گفت و گو با ایسنا، ضمن بیان آنکه تدوین دستورالعمل جدید مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و روان درمانی خانواده، بیش از سه ماه فعالیت را به دنبال داشته است؛ گفت: نیاز است که اقدامات روانشناسی و مشاوره در کشور نهادینه و سامان داده شوند و امروزه یکی از اقدامات بازنگری شده و عملی سازمان بهزیستی کشور در این حوزه تدوین این دستور العمل جدید است.
وی در ادامه ضمن بیان آنکه این دستور العمل جنبه اجرایی داشته و نباید هیچ خللی در اجرای آن صورت گیرد مگر آنکه نیاز به اصلاح داشته باشد، افزود: نکته مثبت این دستور العمل تخصصی شدن این مراکز در حوزه خانواده، ازدواج و طلاق است و قصد داریم با این روش همانطور که در حوزه پزشکی دارای کلینیک‌های تخصصی هستیم این فرایند را در مشاوره و روانشناسی نیز ایجاد کنیم و علت آنکه مشاوره ازدواج را در این مرحله انتخاب کرده‌ایم طیف وسیع نیازمندان دریافت این خدمات است.
بهاری همچنین عنوان کرد: به علت فراز و نشیب‌های زندگی، زوج‌های جوان نیازمند دریافت این خدمات برای جلوگیری از بحران طلاق هستند و در واقع روان درمانی خانواده به مسائلی می‌پردازد که بتواند مشکلات و اختلافات درون خانواده را به شکل صحیح حل و فصل کند.
این روان شناس ادامه داد: این دستور العمل که در حال حاضر به سراسر کشور ابلاغ شده است یکی از اقدامات کلیدی سازمان بهزیستی در راستای نهادینه کردن خدمات روانشناسی به ویژه در حوزه خانواده، ازدواج و طلاق است که مزیت آن نسبت به دستور العمل قبلی که در سال ۸۵ ابلاغ شده بود آن است که محدوده و محدودیت‌های فعالیت را به درستی به متخصصین فعال در این حوزه یادآور شده و به این ترتیب بسیار کاربردی و شفاف است.
بهاری در ادامه ضمن بیان آنکه مطابق این دستور العمل تیم ثابت مراکز مشاوره متشکل از روانشناس بالینی، مشاور خانواده و مددکار است گفت: علاوه بر آن در این دستورالعمل مشاور حقوقی و روانپزشک نیز به تیم خدمت دهندگان مرکز اضافه شده است.
وی در این خصوص تصریح کرد: مشاور حقوقی و روانپزشک هم می‌توانند با توجه به توان مرکز به طور ثابت در آن حضور یابند یا به وسیله سیستم ارجاع در صورت لزوم ارجاع داده شوند. به این ترتیب این دستور العمل در نوع خود بسیار جامع عمل کرده است.
این روانشناس همچنین تاکید کرد: افرادی که در حال حاضر مجوز مراکز مشاوره عمومی را دارند حداقل در سالهای اولیه ابلاغ این دستور العمل نافع خدمات آنها نیستیم و آنها می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند و چنانچه فردی مجوز مرکز عمومی داشته باشد می‌تواند با اخذ مجوز تخصصی مرکز مشاوره ازدواج، خانواده و طلاق ،ضمن ارائه فعالیت‌های قبلی در مرکز به طور ویژه در این حوزه نیز ارائه خدمت کند.
بهاری ادامه داد: اگرچه این محدودیت در حال حاضر اعمال نمی‌شود اما در نهایت تمامی مراکزی که قصد ارائه مشاوره در حوزه ازدواج، طلاق و خانواده را دارند باید به طور تخصصی در این حوزه ورود کنند.
وی درخصوص لزوم فرهنگ سازی در این حوزه نیز گفت: فرهنگ سازی در این حوزه از رسانه‌ها آغاز می‌شود زیرا رسانه‌ها به طور مستقیم با مخاطب درتماس هستند و باید به کمک چنین دستورالعمل‌هایی بیایند تا فرایند مشاوره و روانشناسی در جامعه نهادینه شود و افراد برای دریافت خدماتی که واقعا به تخصص نیاز دارد راهی جز تخصص را در پیش نگیرند.
رئیس اداره آموزش و پایش سلامت روان دانشجویان وزارت بهداشت در ادامه عنوان کرد: همواره شاهد آن بودیم که زوجین گاهی برای حل مشکلات خود به سمت بزرگترها می‌روند هرچند این افراد تجربه دارند اما تخصص نداشته و این درحالیست آنچه که می‌تواند هادی و حلال مشکلات میان زوجین باشد تخصص و تجربه به طور همزمان است.
بهاری در خاتمه تاکید کرد: خدمات مشاوره خانواده و ازدواج یک حرفه تخصصی است که فرد باید سال‌ها زحمت بکشد که بتواند در آن به ارائه خدمت بپردازد. پس خواهان آن هستیم که رسانه‌های جمعی ضرورت امر را برای مخاطب روشن کنند.
