سایک نیوز به نقل از بهشتیان: رژیم کتونیک به مرحله ای می رسد که اصطلاحا آن را فاز کتوز می نامند. این مرحله با کتواسیدوزِ دیابتی یعنی وضعیت حادی که در آن، فرد قادر به کنترل قند خون نمی باشد، تفاوت دارد. کتوز، یک حالت متابولیک طبیعی است که می تواند برای کاهش وزن، مفید باشد؛ همچنین می تواند برای افراد مبتلا به صرع، دیابت نوع ۲ یا سایر بیماری های مزمن، جنبه درمانی هم داشته باشد. به نظر می رسد فاز کتوز برای اکثر مردم، به خصوص اگر آن را با مشورت پزشک دنبال می کنند، بی خطر باشد. با این حال ممکن است به ویژه در آغاز رژیم، عوارض جانبی هم به دنبال داشته باشد. این نکته که رژیم کتوژنیک چگونه می تواند در بلند مدت بر بدن تاثیر بگذارد هم هنوز مشخص نیست.
فاز کتوز چیست؟
ابتدا لازم است با کتوز آشنا شویم. کتوز، عملکرد طبیعی متابولیسم بدن است و در دو حالت اتفاق می افتد: یا زمانیکه میزان کربوهیدرات دریافتی بدن بسیار کم است (مانند رژیم کتوژنیک) یا درصورتی که برای مدت زمان طولانی گرسنه می مانیم. زمانیکه یکی از این دوحالت اتفاق بیفتد، سطح انسولین، پایین آمده و بدن برای تامین انرژی خود، چربی ها را آزاد می کند. این چربی ها جذب کبد می شوند که نهایتا برخی از آنها را به کتون تبدیل می کند. در طول فاز کتوز، بسیاری از بخش های بدن از جمله مغز و ماهیچه ها برای تامین انرژی به جای کربوهیدرات از سوخت کتون استفاده می کنند و ممکن است شما در طول این روند سازگاری، یکسری عواض جانبی موقتی را تجربه کنید.
آنفولانزای کم کربوهیدرات یا آنفولانزای کتو
زمانیکه وارد فاز کتوز می شوید ممکن است علائمی شبیه به آنفولانزا داشته باشید که این حالت را معمولا آنفولانزای کم کربوهیدرات یا آنفولانزای کتو می نامند و شامل این موارد می شود:
- سردرد
- خستگی و کوفتگی بدن
- گیجی
- افزایش احساس گرسنگی
- خواب ناآرام
- تهوع
- عملکرد ضعیف بدن
این موارد می توانند افراد را از ادامه رژیم کتو پیش از مشاهده مزایای آن، منصرف کنند. البته “آنفولانزای کم کربوهیدرات” ظرف چند روز برطرف خواهد شد.
بوی بد دهان
یکی از شایع ترین عوارض جانبی فاز کتوز، بوی بد دهان است که اغلب آن را شبیه به بوی میوه و کمی شیرین توصیف می کنند. علت این بو وجود استون یعنی نوعی کتون است که محصول جانبی متابولیسم چربی به شمار می رود. سطح استون خون در طول فاز کتوز، افزایش می یابد و بدنتان از راه دهان آنرا آزاد می کند. این بو در عرق و ادرار هم قابل تشخیص است. استون بوی خاصی دارد؛ بویی شبیه به بوی تند شیمیایی که هنگام استفاده از لاک پاک کن استشمام می کنید. در مورد بسیاری از افراد، این بوی غیر طبیعی دهان، ظرف چند هفته از بین خواهد رفت.
گرفتگی عضلات پا
ممکن است برخی افراد در فاز کتوز، گرفتگی عضلات پا را تجربه کنند. این مسئله می تواند دردناک باشد و از علائم کم آبی به شمار می رود. معمولا گرفتگی عضلات پا در فاز کتوز به دلیل کم آبی و از دست دادن مواد معدنی بدن است؛ چراکه در این مرحله از رژیم، سطح آب بدن به علت کاهش کربوهیدرات دریافتی به سرعت کاهش می یابد. گلیکوژن، شکل ذخیره سازی گلوکز، آب ماهیچه ها و کبد را جذب می کند به همین دلیل افرادی که رژیم بسیار کم کربوهیدرات را پیش می گیرند در طول هفته اول به سرعت کاهش وزن را تجربه می کنند. بنابراین لازم است میزان مصرف آب و مایعات را افزایش دهید تا خطر کم آبی بدن، تغییرات در تعادل الکترولیت و مشکلات کلیوی را به حداقل برسانید.
مشکلات گوارشی
تغییرات غذایی، گاهی مشکلات گوارشی را نیز به دنبال دارد. رژیم کتوژنیک هم از این قضیه مستثنا نیست و یبوست یک عارضه شایع در اوایل این رژیم می باشد که علت آن عمدتا عدم مصرف فیبر کافی و نوشیدن مایعات است. برخی هم ممکن است دچار اسهال شوند ولی احتمال آن کم تر است. چنانچه با دنبال کردن رژیم کتوژنیک مجبور باشید تغییرات اساسی در برنامه غذایی تان صورت دهید احتمال بروز مشکلات گوارشی بیشتر خواهد شد. با این حال، معمولا این علائم گوارشی طی چند هفته برطرف می شود.
افزایش ضربان قلب
ممکن است برخی افزایش ضربان قلب را به عنوان یک عارضه جانبی رژیم کتوژنیک تجربه کنند که اصطلاحا به آن “تپش قلب” هم گفته می شود و اغلب طی چند هفته اول رژیم کتوژنیک اتفاق می افتد. علت این عارضه، کم آبی یا مصرف کمِ نمک است. نوشیدن قهوه هم می تواند به این مسئله دامن بزند. درصورتیکه تپش قلبتان برطرف نشد احتمالا لازم است میزان کربوهیدرات دریافتی را افزایش دهید.
سایر عوارض جانبی فاز کتوز
سایر عوارضی که کمتر دیده می شوند عبارتند از:
- کتواسیدوز: تعدادی کتواسیدوز در زنان شیرده گزارش شده که احتمالا تحت تاثیر رژیم بسیار کم کربوهیدرات قرار گرفته اند. البته این عارضه بسیار نادر است.
- سنگ کلیه: گرچه این عارضه رایج نیست ولی برخی کودکان مبتلا به صرع در طول رژیم کتوژنیک دچار سنگ کلیه می شوند. متخصصان توصیه می کنند کنترل منظم عملکرد کلیه حین رژیم کتوژنیک، ضروریست.
- افزایش سطح کلسترول: برخی افزایش سطح کلسترول کل یا LDL را گزارش می کنند. LDL را کلسترول بد هم می نامند زیرا بیشتر رسوب کلسترول در شریان ها مربوط به LDL بوده و می تواند باعث حمله قلبی و سکته مغزی شود.
- کبد چرب: این عارضه در صورتی بروز می کند که رژیم کتوژنیک را برای مدت طولانی دنبال کنید.
- افت قند خون: چنانچه برای کنترل سطح قند خون، دارو مصرف می کنید پیش از شروع رژیم با پزشک خود مشورت کنید شاید لازم باشد دوز داروها را تغییر دهد.
شاید برخی عوارض از جمله کم آبی یا قند خون پایین، شما را راهی اورژانس کند. رژیم کتو برای افرادی با ویژگی های زیر توصیه نمی شود:
- التهاب پانکراس
- نارسایی کبد
- نقص کارنیتین
- بیماری پورفیری
- اختلالاتی که باعث می شود بدن قدرت کافی برای پردازش چربی نداشته باشد
چگونه عوارض جانبی احتمالی را به حداقل برسانیم؟
به چند روش برای کاهش عوارض احتمالی فاز کتوز اشاره می کنیم:
- آب زیادی بنوشید: حداقل ۲لیتر آب در روز بنوشید. بخش عمده ای از کاهش وزن در فاز کتوز به خصوص در آغاز رژیم، مربوط به آب بدن است.
- نمک کافی مصرف کنید: بدن به دلیل دریافت کم کربوهیدرات، میزان زیادی سدیم دفع می کند بنابراین از پزشک تان درباره اضافه کردن نمک به غذای روزانه تان مشورت بگیرید.
- مواد معدنی بیشتری استفاده کنید: غذاهایی سرشار از منیزیم و پتاسیم می توانند مانع از گرفتگی عضلات پا شوند.
- از انجام ورزش های سنگین بپرهیزید: در هفته های اول و دوم رژیم، ورزش های سبک تری را انجام دهید.
- ابتدا رژیم کم کربوهیدرات را تجربه کنید: این کار می تواند قبل از ورود به رژیم کتوژنیک (رژیم بسیار کم کربوهیدرات)، کربوهیدرات بدنتان را به میزان متعادلی کاهش دهد.
- از مصرف فیبر غافل نشوید: منظور از رژیم کم کربوهیدرات این نیست که مصرف کربوهیدرات را به صفر برسانید. معمولا فاز کتوز زمانی رخ می دهد که کربوهیدرات دریافتی شما به کمتر از ۵۰ گرم در روز برسد. غذاهای غنی از فیبر مثل آجیل، دانه های خوراکی، انواع توت ها و سبزیجات کم کربوهیدرات را در برنامه غذایی تان بگنجانید.
کتوز یک وضعیت سالم و بی خطر است ولی برای همه افراد توصیه نمی شود.
رژیم کتوژنیک می تواند برای افراد مبتلا به چاقی مفرط یا دیابت نوع ۲ یاکودکان مبتلا به صرع، مفید باشد؛ گرچه احتمال دارد عوارض جانبی از قبیل “آنفولانزای کم کربوهیدرات”، گرفتگی عضلات، بوی بد دهان و مشکلات گوارشی به خصوص در روزها یا هفته های اول رژیم را تجربه کنند. بنا به گفته متخصصان، گرچه این رژیم می تواند در کوتاه مدت کاهش وزن را به دنبال داشته باشد ولی درصورتیکه آن را رها کنید دوباره بازگشت وزن خواهید داشت و نکته اینجاست که بسیاری از افراد، رژیم را پس از گرفتن نتیجه رها می کنند. نهایتا اینکه ممکن است این رژیم، مناسب همه افراد نباشد. برخی از مزایای قابل توجه این رژیم، بهره می برند درحالیکه برخی دیگر با رژیمی که سطح کربوهیدرات بالاتری دارد احساس و عملکرد بهتری دارند. کسانیکه قصد دارند یک رژیم کتو را آغاز کنند جهت اطمینان از انتخاب درست خود، باید با یک کارشناس سلامت مشورت کنند. یک متخصص هم می تواند کمک کند تا رژیم بی خطری را با حداقل میزان عوارض جانبی دنبال کنند.
