یک روانشناس گفت: بیش‌فعالی اختلالی است که دارای انواعی بوده و در بین پسران از شیوع بالاتری برخوردار است.
رضا عباسی‌راد با اشاره به اینکه بیش فعالی نوعی اختلال شایع است که حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می‌کند، اظهار کرد: این بیماری در پسران شایع‌تر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده و ویژگی‌های اولیه بیش‌فعالی از سال‌های اولیه رشد یعنی قبل‌از ورود به مدرسه شروع می‌شود.
وی ادامه داد: براساس اعتقاد متخصصین حوزه روانشناسی کودک، بیش‌فعالی اختلالی است که می‌تواند توسط اطرافیان کودک مهار شود، کودکانی که به دلیل بیش‌فعالی و شطینت زیاد والدین خود را کلافه و خسته می‌کنند و باعث می‌شوند پدر و مادر نارحت شوند با کنترل و رفتار صحیح اطرافیان قابل کنترل و تربیت هستند.
عباسی‌راد در رابطه با انواع کودکان بیش‌فعال، گفت: بیش‌فعالی دارای ویژگی‌های بارزی است که شامل پُرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود.
این روانشناس با اشاره به اینکه سه نوع اختلال در کودکان بیش‌فعال داریم، عنوان کرد: در نوع اول کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد، در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می‌شود و در نوع سوم کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد که این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.
وی ادامه داد: نوع سوم این اختلال معمولاً از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود، کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثراً پُرتحرک هستند و دست‌ها و پاهای خود را زیاد حرکت می‌دهند، کم خواب، کم غذا بوده و زیاد گریه می‌کنند.
عباسی‌راد با اشاره به اینکه کودک بیش‌فعال غالباً با دست‌هایش بازی می‌کند و در جایش می‌لولد، عنوان کرد: کودک معمولاً کلاس را ترک می‌کند، غالباً می‌دود یا می‌پرد، اغلب بازی یا فعالیت هایش پُر سر و صداست، به‌نظر می‌رسد کودک همیشه در حال حرکت است، زیاد صحبت می‌کند، از توجه به جزئیات ناتوان است، اغلب قادر به پیگیری دستورات یا اتمام کارها نیست، گفت‌وگو و مکالمه بزرگترها را پی در پی قطع می‌کند، پیش‌از اتمام جمله سؤال کننده پاسخ می‌دهد، بی‌صبری و بی‌تحملی شدید طوری که هر آنچه طلب کرد، باید در همان لحظه آن را دریافت کند، مدام در حال حرکت و جُنب‌وجوش بودن، بی‌صبری و نداشتن تحمل برای ایستادن در صف و رعایت نوبت، عصبی و حساس بودن و مرتب پایین و بالا پریدن، هل دادن بقیه‌ی کودکان، برهم زدن بازی بقیه، انجام تکلیف‌های مدرسه بدون توجه و دقت، قاپیدن وسایل و اسباب‌بازی‌های کودکان دیگر، نداشتن مهارت‌های لازم در برقراری ارتباط‌های اجتماعی با دیگران، گم کردن وسایل شخصی و از این شاخه به آن شاخه پریدن ازجمله نشانه‌های کودکان بیش‌فعال است.
این روانشناس با اشاره به اینکه برخی‌از این کودکان به صورت واضح فعالیت زیادی دارند و برخی هم توانایی تمرکز ندارند اما بیشتر آن‌ها هر دو مشکل را با هم دارند، افزود: این کودکان مغز ماشین فراری را دارند اما با ترمز دوچرخه، ذهن آن‌ها در حال مسابقه است اما نمی‌توانند در زمان لازم سرعت را کم کنند.
وی با اشاره به اینکه تشخیص بیش‌فعالی با یک آزمون خاص امکان‌پذیر نیست، عنوان کرد: مجموعه‌ای از این علائم باید حداقل در مدت شش ماه مورد بررسی قرار بگیرد، کودک این موارد را معمولاً قبل‌از هفت سالگی نشان می‌دهد، همچنین کودکی که دارای این نشانه‌هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می‌کند و حتی با گروه دوستان و همسالان خود نیز به راحتی کنار نمی‌آید.
عباسی‌راد تصریح کرد: در مقابل این دسته از پدر و مادرها، والدینی هستند که نمی‌خواهند مشکل کودک خود را بپذیرند و معمولاً با بهانه آوردن از هشدارهای معلمان و سایر اطرافیان طفره می‌روند، این افراد از درمان این اختلال واهمه دارند و گمان می کنند داروهایی که توسط پزشک تجویز می‌شود برای فرزندشان عوارض دارد، این در حالی است که اگر این کودکان در زمان مناسب درمان نشوند نمی‌توانند در امور آموزشی و فعالیت‌های اجتماعی خود موفق عمل کنند و ممکن است برای خود و اطرافیانشان مشکل آفرین باشند.
این روانشناس با اشاره به تفاوت های دختران و پسران بیش‌فعال، عنوان کرد: پسران سه برابر دختران در معرض این اختلال هستند و به طور معمول دختران ۵ سال بعد از پسران تشخیص داده می‌شوند چراکه دختران بی‌نظم و ساکت کمتر به چشم می‌آیند حتی اگر اختلال شان به اندازه پسران باشد، بی‌توجهی و نادیده گرفتن موضوعات پیرامون از علائم اختلال در دختران مبتلا به بیش فعالی است و در پسران به جای آن انجام و بروز حرکات و رفتارهای متفاوت و غیرمنطقی بدون انگیزه قبلی و برنامه عاری از فکر انتظار می‌رود.
وی عنوان کرد: در دوران دبستان دخترانی با اختلال بیش‌فعالی، کودکانی کم‌دقت یا بی‌دقت هستند، همچنین در آموختن مهارت‌های آموزشی و حل مسائل ضعیف بوده و به جزئیات و موضوعات محیط پیرامون خود توجه ندارند، کمتر توجه می‌کنند و با تمام کردن کارها مشکل دارند اما آن‌ها معمولاً پرخاشگر نیستند، دختران قرار نیست کیف مدرسه‌شان را در زمین بازی جا بگذارند یا دفتر مشق‌شان کثیف باشد.
عباسی‌راد با اشاره به اینکه هیچ آزمایشی وجود ندارد که با انجام آن بتوان گفت کودک دچار بیش فعالی است اما اغلب پزشکان با تاریخچه خانوادگی، جزئیات پرسش‌هایی که انجام می‌دهند و بررسی رفتار کودکان و میزان اهمیت آن براساس سن و سال او سعی می‌کنند تشخیص صحیح را داشته باشند، بیان کرد: با صحبت کردن با کودک، والدین و معلمان و اگر لازم باشد مادربزرگ و پدربزرگ و اقوام پزشکان می‌توانند تعیین کنند علائم با توجه به سن کودک متناسب است یا مشکل جدی وجود دارد، آن‌ها باید عواملی مانند عصبانیت، اختلال یادگیری، افسردگی، طلاق یا بیماری یکی‌از اعضای خانواده را هم در نظر بگیرند.
این روانشناس با اشاره به اینکه علت به وجود آمدن بیش‌فعالی احتمالاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است، اظهار کرد: احتمالاً این کودکان در بخش‌های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقص جزئی هستند، از عواملی که می‌توانند در بروز این اختلال مؤثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر است، حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود و استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد.
وی ادامه داد: در صورت بی‌توجهی به کودکان بیش‌فعال و معالجه نشدن آن‌ها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوند و یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است، بنابراین به والدین توصیه می‌شود که حتماً در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند.
عباسی‌راد افزود: این بیماری در دوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می‌شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می‌خواهد، این بچه‌ها نمی‌توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولاً پُرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می‌زنند و این موضوع باعث می‌شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند بنابراین والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته و تنها در صورتی‌که مجموعه‌ای از این نشانه‌ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند.
این روانشناس با اشاره به عوارض و خطرات بیش‌فعالی عنوان کرد: بیش فعالی می تواند زندگی را برای کودکان سخت کند، کودکانی که بیش فعالی دارند معمولاً در مدرسه و کلاس با دیگر کودکان مشاجره و درگیری دارند، صدمات و اتفاقات دیگری نسبت به سایر کودکان برای آن‌ها پیش می‌آید، عزت نفس پایینی دارند، با تعامل و برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان مشکل دارند، ریسک معتاد و یا الکلی شدن و یا سایر رفتارهای بزهکارانه در آن‌ها بیشتر است.
وی تصریح کرد: بیش‌فعالی باعث ابتلا به بیماری‌های دیگر نمی‌شود، اما کودکان بیش‌فعال بیشتر از سایر کودکان در خطر ابتلاء به مشکلاتی مانند ناتوانی در یادگیری، اضطراب، افسردگی، اختلال دو قطبی، سندرم تورت، دزدی، دعوا و خراب کردن اموال دیگران و مخالت و گستاخی با بزرگترها، هستند.
عباسی‌راد با اشاره به اینکه درمان سریعی برای بیش‌فعالی وجود ندارد اما علائم آن قابل شناسایی و کنترل هستند، افزود: بهتر است والدین برای کمک کردن به خود و کودکشان در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنند، همچنین برنامه تربیتی ویژه‌ای را متناسب با نیازهای فرزند خود طرح ریزی کنند.
این روانشناس افزود: درست است که کنار آمدن با کودکان بیش فعال کار ساده ای نیست اما والدین باید بدانند که این افراد ذاتا بد نیستند اما بدون مصر ف دارو و رفتار درمانی نمی‌توانند رفتار خود را کنترل کنند.
وی افزود: در این مورد خانواده، معلم و مدرسه باید با یکدیگر همکاری داشته باشند، والدین باید از تنبیه بدنی کودک خود جداً خود داری کنند و با او با محبت رفتار کنند، دارو درمانی نیز در صورت تجویز پزشک کمک بسیاری به این دسته از کودکان می‌کند.
منبع: ایسنا
