در دوران کودکی داستان گرگینه‌ها برایم جذابیت زیادی داشت؛ آدم‌هایی که شب‌های مهتابی به گرگ تبدیل می‌شدند و همیشه هم تصویر جالب و یکتای آنها، گرگ‌هایی بودند که در مقابل یک ماه کاملِ بزرگ ایستاده، سرشان را رو به عقب و پوزه‌شان را رو به بالا می‌دهند و زوزه می‌کشند. بعدها هم مطالب زیادی خواندم که مثلا در شب‌های مهتابی، آمار مرگ و میر یا حتی خودکشی بالا می‌رود.
الان که سال‌ها از دوران کودکی‌ام می‌گذرد، هنوز این مساله را می‌شنوم؛ گرگ شدن آدم‌ها، خودکشی در شب‌های مهتابی و… به عبارتی انگار این همه نوشته و برنامه‌های تلویزیونی تخیلی و… خیلی موثر نبوده یا این که زورِ خرافات چربیده است. حالا هم این قصه ابَر ماه، دوشنبه شب حتما قضیه را پیچیده‌تر و جدی‌تر هم می‌کند. وقتی یک مهتاب معمولی می‌تواند اثراتی آنچنانی بر آدمیان بگذارد، ماهی به این بزرگی که در ۷۰ سال گذشته نظیرش وجود نداشته، حتما تاثیرات بیشتری دارد!
خب، واقعیت این است گرانش ماه در حالت بدر و فازهای دیگرش (مثلا هلال، تربیع و…) تفاوتی با همدیگر ندارد. یعنی جرم ماه در هر حالت یکسان است و فاصله‌اش هم آن‌قدرها تغییر نمی‌کند که در میزان جاذبه‌اش روی زمین تغییری اساسی ایجاد کند. ماه در نزدیک‌ترین و دورترین فاصله‌اش (اوج و حضیض) کمتر از ۱۰ درصد تغییر فاصله دارد و این مقدار تغییر فاصله یعنی در میزان جاذبه ماه روی زمین کمتر از یک صدم اختلاف. به عبارتی تغییرات فاصله ماه و زمین که به خاطر بیضی بودن مدارش ایجاد می‌شود، تاثیری بسیار جزئی در گرانش آن روی زمین دارد.
علاوه بر قضیه اَبَرماه، مساله دیگری که خیلی روی آن تاکید می‌شود، بزرگ‌بودن ماه هنگام مهتاب است. خیلی از شما این پدیده را دیده‌اید؛ مهتاب بر لب افق بسیار بزرگ و تقریبا نارنجی دیده می‌شود و این توهم برای بسیاری ایجاد می‌شود که ماه در این حالت پرقدرت‌تر و موثرتر است! اما واژه همان است، توهم ماه بزرگ. به عبارتی این پدیده که با یک خطای باصره و اشتباه برآورد اندازه توسط مغز همراه است، باعث می‌شود فکر کنیم مهتابی که لب افق قرار گرفته بزرگ‌تر از سایر مواقع دیده می‌شود. در حالی که اندازه‌گیری‌های علمی و مشاهدات دقیق نشان می‌دهد اصلا چنین چیزی نیست و ماه همان است که قبلا بوده.
اما شاید شما از آن دسته افرادی باشید که به تاثیرات روانی ماه روی انسان‌ها معتقدید. خب درباره چیزی که مبنای علمی ندارد نمی‌توانم نظری علمی بدهم، اما به آمارها اعتقاد دارم. آمارها نشان می‌دهد نه‌تنها تعداد مرگ و میر انسان‌ها بلکه تعداد وقوع زلزله‌ها، آتشفشان‌ها و… هم ارتباط معناداری با وقوع ماه بدر ندارد.
بیایید با خودمان روراست باشیم. علم شیوه سرراست و معنی‌داری دارد. نمی‌توانیم با زبان علم و آمار سخن بگوییم، ولی روایت‌هایمان را از علم جدا کنیم. نمی‌توانیم هر آماری را با هر موضوعی پیوند بزنیم و نتایج غیرعلمی و ضدعلمی بگیریم.
منبع: جام جم آنلاین
نویسنده: دکتر محمدرضا نوروزی
