روایت درمانی چیست؟
روایت درمانی را اولین بار مایکل وایت و دیوید اپستون پایه گذاری نمودند.روایت درمانی روشی درمانی است که افراد را از مشکلاتشان جدا کرده و تشویقشان می کند تا به مجموعه مهارت هایشان برای کاهش مشکلات روزمره شان ، اعتماد کنند. در واقع روایت درمانی افراد را دارای مهارت ها، قابلیت ها، ارزش ها، تعهدات، باورها و شایستگی هایی می داند که آنها را در راستای تغییر رابطه شان با مشکلاتی که زندگی شان را تحت الشعاع قرار داده است، یاری می کنند.
در طول زندگی، تجربه های شخصی تبدیل به داستان های منحصر به فرد ما می شوند که به هویت مان معنا می بخشند و روایت درمانی برای یافتن هدف های متعالی در زندگی افراد از داستان های زندگی آنها بهره می جوید.
نکته مهم در خصوص روایت درمانی این است که نباید آن را با قصه درمانی اشتباه گرفت. در قصه درمانی، از قصه ها و روایت ها به عنوان ابزاری برای درمان استفاده می شود در حالی که روایت درمانی اشاره به روشی دارد که در آن تمرکز درمانگر بر روی روایت فرد از زندگی خود است.
اصول روایت درمانی :
هدف روایت درمانی به جای تغییر دادن شخص، بر روی تغییر دادن تاثیرات ناشی از مشکلات متمرکز است. در واقع هدف، فاصله گرفتن از یک موضوع مشخص است که نهایتاً این امکان را ایجاد می نماید تا فرد ببیند چطور یک نگرانی خاص می تواند به جای آزار دادن وی برایش مفید واقع شود. برای مثال استرس پس از سانحه با اینکه علائم آزار دهنده ای مانند اضطراب را دارا می باشد، می تواند به فرد کمک کند تا از خود در مقابل احساسات منفی مرتبط با یک اتفاق مشخص محافظت کند. فرآیند بیرون ریزی به افراد کمک می کند تا احساس شفقت به خودشان را توسعه بخشند که این امر آنها را در ایجاد تغییرات مثبت تواناتر می سازد. در حقیقت بعضی از روانشناسان فراِیندی را با نام “رشد پس از سانحه” تعریف نموده اند تا به وسیله آن بتوان تغییرات شخصی مثبتی را که می توانند در افرادی که حوادث تروماتیک را تجربه کرده اند ، برشمرد.
روایت درمانگران همچنین می توانند به مراجعانشان کمک کنند تا مشکلات خود را در قالب داستان هایی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مشاهده نمایند که این موضوع بر شیوه ای که ما خودمان و داستان های شخصی مان را میبینیم، تاثیر خواهد گذارد.
روایت درمانی می تواند برای افراد، زوج ها و خانواده ها مورد استفاده قرار گیرد. در جلسات زوج یا خانواده، تکنیک های برون سازی مشکلات، شامل مراحلی برای ایجاد تعاملات سازنده و تبدیل تعاملات و پاسخ های منفی به تبادلاتی پذیرفته تر ، بدون قضاوت و معنادار می باشد.
دیدن مشکلان به صورت عینی به زوج ها و خانواده ها کمک می کند تا مجدداً به رابطه شان بازگردند و متوجه شوند مشکلات چطور نقاط قوت روابطشان را به چالش کشیده است.
تکنیک های روایت درمانی :
متخصصان روایت درمانی معتقدند روایت ساده داستان مشکلات فرد توسط خودش ، رفتن به سمت ایجاد تغییرات است. روایت درمانگران به مراجعان خود کمک می کنند تا مشکلاتشان را عینی ساخته، آنها را در چهارچوب بزرگتر فرهنگی اجتماعی مشاهده نموده و جایی برای روایت سایر داستان هایشان باز کنند.
مراجع و درمانگر، در کنارهم داستان های جایگزین و بهتری را که در ورای مشکلات کنونی وجود دارند یافته و یا می سازند، این امر به افراد فرصت های جدیدی می دهد تا داستان هایشان را بازنویسی کرده و حقیقت وجودی شان را بهتر ببینند.
بدین طریق افراد از آنچه می دانند به سمت آنچه هنوز نمی دانند، مشتاقانه و کنجکاوانه حرکت می کنند.
درمانگران همچنین به مراجعان کمک می کنند تا در ارائه مشکلاتشان آنچه را ظاهراً دیده نمی شود اما “هست” را ببینند. با دقت در تاثیراتی که مشکلات بر زندگی افراد گذاشته اند، در چهارچوبی وسیع تر و در ورای آن مشکل، می توان فهمید چه چیزی واقعاً برای آنها ارزشمند و مهم است. این امر به افراد کمک خواهد کرد تا درک بهتری از تجربه زندگی شان داشته و روایت های آینده زندگی شان را آگاهانه تر بیان نمایند.
رویکرد های روایت درمانی
بطور خلاصه رویکردهای روایت درمانی بر این نگرش استوارند که هویت فرد عمدتاً بر اساس روایت ها و داستان های فرد از زندگی اش شکل گرفته است، چه از روایت های کاملاً شخصی اش و یا روایت های عموماً فرهنگی. نتیجه گیری های هویتی که برای فرد یا گروهی مشکل آفرین هستند، حاکی از تسلط و غلبه ی روایت آمیخته به مشکل هستند. غلبه ی روایت های آمیخته به مشکل در داستان فرد، به قیمت حاشیه رانده شدن گفتمان ها و روایت های مطلوب تمام می شود. این دانش و هویت به حاشیه رانده شده توسط گفتمان های برجسته تری، رد صلاحیت می شوند و در نتیجه روایت های آمیخته به مشکل غالب داستان فرد را در بر می گیرند. همچنین عبارتهای دو قطبی همانند «سالم و ناسالم«، »طبیعی و غیر طبیعی»، «کارآمد و ناکارآمد» پیچیدگی داستان تجارب فرد را نادیده می گیرند و از معانی مورد نظری که فرد در محیط و شرایط زندگیش به آن تجارب می بخشد، چشم پوشی می کنند.
روش های روایت درمانی به طور خلاصه:
- روایت های فرد از زندگیش ، هویت وی را می سازد، بطوریکه جریان غالب روایت مشکل ساز در زندگی فرد ، بر اساس تاثیرات آن نوع از روایت پردازی در زندگیش پدید آمده است.
- اهمیت به خلق و پردازش و کاربرد “اسناد و مدارک” به نحوی که فرد و مشاور بطور دونفره مدرکی را به یک روند ایجاد روایتی تازه اختصاص دهند. (مثال: مدرک فارغ شدن از شر افسردگی) گاهی درمانگر برای اهداف خاص درمانی برای مراجع نامه می نویسد . این نامه ها می توانند در حین درمان یا بعد اتمام دوره خوانده شوند و محتویات متفاوتی دارند که بسته به شرایط درمان با خلاقیت درمانگر تعیین می شوند. گاهی این نامه ها پست می شوند و گاهی در جلسات بعدی در اختیار فرد قرار می گیرند.
- تاکید بر “بیرونی سازی”. مثل نامگذاری برای یک مشکل، به شکلی که فرد می تواند تاثیرات مشکل را از زاویه ای دیگر در زندگی خویش ببینید، دریابد که مشکل در زندگیش به چه شکل عمل می کند، با نخستین تاریخچه ی پدید آمدن مشکل بیشتر آشنا شود، ارزیابی اش کند تا بتواند در برابر آن به موقعیت تعریف شده ای دست یابد و در پایان نوع رابطه ی دلخواه خود را با مشکل انتخاب کند.
- تمرکز بر “عواقب یگانه” یا موقعیت های استثنایی در برابر مشکل، موقعیت هایی که با درنظرگرفتن روایت شامل مشکل، قابل پیش بینی نیستند.
- نوعی آگاهی قوی و ریشه دار نسبت به اثر قدرت در نوع رابطه ی روان درمانی، با نگرشی که پرس و جوی مداوم از فرد مراجعه کننده نسبت به سبک روند درمان را تشویق می کند. این پرس و جوی مدارم با این هدف انجام می شود که تاثیرات منفی پیش فرض ها و باورهای نادرست روان درمانگر در مورد فرد تا حد امکان کاهش یابند.
- حساسیت ، پیگیری و مورد خطاب قرار دادن روایت هایی از فرد که در باب شکست های فردی اش می باشند.
در مورد قصه درمانی و تفاوت های آن با روایت درمانی در اینجا بخوانید.
