به گزارش سایک نیوز به نقل از ایسنا، این جملات شاید برای خیلی از ما آشنا باشد: «کاش این رشته را انتخاب نمی‌کردم»، «از همان روز اول هم به این رشته علاقمند نبودم»، «اگر انتخاب رشته‌ام درست بود حتما وارد دانشگاه می‌شدم»، «به اصرار معلمانم به رشته تجربی رفتم»، «من برای هنرستان ساخته شده بودم اما والدینم اجازه ندادند»، بسیارند دانش‌آموزان، دانشجویان و حتی بزرگسالانی که حسرت روز انتخاب رشته خود را می‌خورند، حسرتی که دیگر فایده‌ای ندارد.
تصمیم گیری در مورد انتخاب شغل و حرفه، یکی از مهمترین و سرنوشت سازترین موضوعات در زندگی هر فرد می باشد. امروزه پیچیدگی و دگرگونی دنیای کار، سرعت رو به افزایش رشد تکنولوژی، تقاضاهای روزافزون برای ورود به برخی مشاغل و نیاز به کسب دانش و مهارت ها با توجه به تفاوت های فردی، موجب برهم خوردن تعادل آموزش و بازار کار شده است و مشکلاتی را در چگونگی هدایت استعدادها، راهنمایی شغلی و تصمیم گیری حرفه ای به وجود آورده است. از آنجا که یکی از اهداف تعلیم و تربیت در کنار دیگر اهداف، تسهیل رشد حرفه ای و هدایت شغلی افراد است و این هدف به ویژه در حیطه آموزش و پرورش و تا حدی آموزش عالی کشور قرار می گیرد، لذا، باید کوشش کرد تا این مهم به صورت برنامه ریزی شده به اهداف از پیش تعیین شده خود برسد و راهنمایی تحصیلی – شغلی متناسب با ویژگی های فردی و نیازهای بازار کار حرکت کند.
هدایت تحصیلی نه صرفاً در جامعه ما، بلکه در کل آموزش‌وپرورش‌های جهان مورد توجه است و در کشور ما تاکنون سازوکار این مهم در دبیرستان و متوسطه دوم صورت می‌گرفت اما اکنون این مهم در متوسطه اول و پایه نهم انجام می‌شود.
در هدایت تحصیلی شرایط موجود کشور هم لحاظ شود
هدایت تحصیلی معمولاً بر اساس نیازهای جامعه و متناسب باعلاقه و استعداد دانش آموزان، اصول درست هدایت تحصیلی باید هماهنگ و بر اساس نیاز و آینده شغلی مملکت بر اساس نیازهای کشور صورت بگیرد.
در حال حاضر بر اساس اسناد بالادستی باید بیش از ۴۸ درصد دانش آموزان در رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش تحصیل کنند تا در آینده کارآفرین شوند زیرا چابک سازی و کوچک‌سازی دولت‌ها یکی از برنامه های مهم کشور است و حرکت به‌سوی این مهم کاملاً مشهود است و در آینده افراد باید به فکر ایجاد شغل در بخش خصوصی باشند.
سازوکار طرح تحول برای هدایت تحصیلی
طبق سازوکارها، ۳۵ درصد از ۱۰۰ نمره که در هدایت تحصیلی نقش دارد به دروس آموزشی داده‌شده و در این زمینه دو آزمون در مدارس برگزار می‌شود. یک آزمون رغبت و استعداد که هرکدام ۱۵ درصد نمره یا امتیاز هدایت تحصیلی را به خودشان اختصاص می‌دهند که تا اینجا ۶۵ درصد امتیازات آزمون هست، ۳۵ درصد باقی‌مانده، ۱۰ درصد نظر دانش‌آموز، ۱۰ درصد نظر مشاور، ۱۰ درصد نظر دبیر مربوطه، ۵ درصد نظر اولیا دانش‌آموز است و دانش‌آموزی که بتواند بیشترین حد را از این ۱۰۰ نمره کسب کند می‌تواند در انتخاب رشته شرکت کند و رشته مورد دلخواه خود را انتخاب کند.
عدم آگاهی والدین مهمترین مشکل بر سر راه هدایت تحصیلی
مهمترین مشکلی که با آن مواجه هستیم، عدم آگاهی والدین در راستای هدایت تحصیلی دانش آموزان است و متأسفانه بیشتر فرزندان را به سمت رشته‌های پزشکی سوق می‌دهند و دلیل آن نیز علاقه والدین به استخدام فرزندان در شغل‌های اداری و دولتی است و همین موجب عدم کارآفرینی و اشتغال‌زایی در کشور و مخصوصا استان شده است.
گرایش به رشته‌های علوم تجربی و خصوصاً پزشکی نوعی جَو روانی است و در حال حاضر تحصیل‌کردگان پزشکی زیادی داریم که بیکار هستند، جامعه فکر می‌کند رشته‌های تجربی بازار کار بیشتری دارند اما این گونه نیست، برای مثال اگر دانش آموزان شرکت‌کننده در رشته علوم تجربی در کنکور در نظر بگیریم در حدود ۱۲ هزار و ۵۰۰ در رشته تجربی در سال گذشته در کنکور در رشته تجربی شرکت کرده‌اند و بنا بر اعلام سازمان سنجش ۸۰ درصد آن‌ها قبول نشدند و پشت کنکور مانده‌اند و بهترین سال‌های عمرشان را تلف می‌کنند.
حتی دانش‌آموزانی داریم که برای مثال پنج سال متوالی پشت کنکور مانده اندف درصورتی‌که می‌توانستند دانشجوی کارشناسی‌ارشد در یکی از رشته‌های دیگر باشند، برای پرهیز از اینچنین مسائلی خانواده‌ها با دید باز و استعداد دانش آموزان و نه جو روانی حاکم، به هدایت تحصیلی دانش‌آموز کمک کنند تا هدایت تحصیلی به نحو موثری انجام شود.
مکانیکان و طراحان دوختی که بیشتر از یک پزشک حقوق می‌گیرند
این طرز تفکر در جامعه که کار برای رشته‌های فنی وجود ندارد، غلط است و دانش‌آموخته‌ی این رشته‌ها بعد از فارغ‌التحصیلی می‌تواند کارآفرین باشد، برای مثال بسیاری از افرادی که مکانیک خوانده‌اند دارای کارگاه‌های بزرگ مکانیک هستند و در مثالی دیگر در طراحی دوخت که قبلاً هنرجو هنرستان‌ها بوده و در حال حاضر درآمد وی از یک پزشک بیشتر است.
فایده‌ی انتخاب رشته در پایه‌ی نهم
پیش تر مدیران مدارس سعی می‌کردند دانش‌آموز را به هر صورتی که هست نگه‌دارند تا مثلاً فلان امتیاز به دلیل ازدیاد دانش‌آموز به مدرسه داده شود و دیگر به هدایت تحصیلی توجه نمی‌شد اما حالا این مشکل با انتقال این فرایند به پایه‌ی نهم برطرف شده تا مدیران مدارس هم به نحو درست به هدایت تحصیلی کمک کنند.
فضای هنرستان‌ها با گذشته قابل مقایسه نیست
دانش آموزان باید بیشتر به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای سوق پیدا کنند تا نظری، در حال حاضر بهترین فضاها در اختیار هنرستان‌ها قرار می‌گیرد و فضا زیباتر و مطلوب‌تر شده‌اند و ازلحاظ امکانات بهترین‌ها در اختیار هنرستان‌ها قرارگرفته اما باز کاستی‌هایی وجود دارد و باید شرایطبرای جذب در هنرستان‌ها بیشتر شود.
هدایت تحصیلی، نیازمند نظام جامع
برای اصلاح هدایت تحصیلی در مدارس، نیازمند نظام جامع هدایت تحصیلی هستیم که باید در مدارس ابتدایی مستقر شود و از همان ابتدایی خودشناسی و آگاهی بخشی به دانش‌آموز صورت بگیرد تا از مشاغل اطلاع کافی پیدا کند تا در دوره متوسطه اول با دید باز و آگاهی کافی رشته موردنظر خود را انتخاب کند.
انجام این مهم موجب انتخاب بهتر و مؤثرتر می‌شود ، بنابراین باید یک نظام جامع برای هدایت تحصیلی و استقرار آن از همان ابتدایی بداشته باشیم، این اقدام جزء سند تحول بنیادی آموزش‌وپرورش است و امیدوار می رود که به اهداف موردنظر دست پیدا کند.
هدایت تحصیلی می بایست متناسب با نیازهای شغلی و حرفه‌ای واقعی و مستند کشور، منطقه‌ای و استانی تدوین و انجام شود، زمانی که گفته می شود چه تعداد دانش‌آموز در رشته‌های موردنیاز است باید سند واقعی آن معلوم باشد.
در راستای هدایت تحصیلی درست نیازمند فرهنگ‌سازی جدی هستیم، باید فرهنگ درست‌کار و شغل در جامعه شکل واقعی بگیرد و به جامعه گفته شود که هر شغلی در اهداف خود ارزشمند است و جایگاه خود را دارد و نه فقط فکر کنیم شغل کارمندی جایگاه اجتماعی و اقتصادی دارد.
ایجاد فرهنگ کار و تلاش در هر شغل در جامعه از سوق پیدا کردن به سمت شغل‌های کاذب و بیهوده جلوگیری می‌کند و عدالت در جایگاه و حقوق و مزایا شغل‌ها می‌تواند توازن شغلی ایجاد کند.
هدایت تحصیلی درست، کلید حل مشکل اشتغال
آگاهی‌بخشی درست در هدایت تحصیلی به جامعه کلید اصلی حل بسیاری از مشکلات اشتغال است.
در بحث نمره دبیران برای امتیازبندی هدایت تحصیلی باز به‌اندازه کافی توجیه هستند که نمره‌ای که می‌دهند واقعی باشد و با توجه به مدارک و مستندات باشد و خود مشاور هم در آخر کار، همه‌ی زوایا را بررسی کند بعد نمره‌ها را مورد ارزیابی قرار دهد تا این کار با دقت بیشتری انجام شود.
والدین، نیازمند آگاهی‌بخشی
هدایت تحصیلی سرنوشت دانش‌آموز را تعیین می‌کند و اگر نتوانیم در این زمینه درست عمل کنیم فرد در آینده دچار آسیب و سردرگمی می‌شود، هرچه در این زمینه دقت و سرمایه‌گذاری بیشتر شود بهتر می‌توان دانش آموزان را هدایت تحصیلی کرد.
رسانه‌ها به‌خوبی می‌توانند در این زمینه نقش‌آفرینی کنند و به والدین آگاهی بخشی کنند.
ضرورت دیدن توازن رشته‌ای در هدایت تحصیلی
در سند تحول بنیادی آموزش‌وپرورش، توازن رشته‌ای موردتوجه جدی است که از اهمیت توازن رشته‌ای نشات می‌گیرد،برای مثال خروجی هنرستان‌ها می‌تواند چرخ صنعت را به‌خوبی بچرخاند.
کتاب‌های «کار و فناوری» و «تفکر و سبک زندگی»، آغاز راه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان
معلمان در صف اول تولید دانش هستند و اجرای طرح سند تحول بسیاری بین خدمات، صنعت و تولید دانش آموازن ایجاد شود تا به اهداف مورزد نظر دست پیدا کنیم ، کتاب «کار فناوری» در پایه نهم در مدارس تدریس می‌شود که به اهمیت و جایگاه رشته‌های شغلی پرداخته و کتاب «تفکر و سبک زندگی» بازهم بهترین فرصت برای مشاوران و معلمان است که از این موقعیت برای هدایت تحصیلی درست و شناسایی رشته استفاده شود.
وقتی والدین به مشاوران مدارس اعتراض می‌کنند
تصمیم‌گیری دانش‌آموز باید بر مبنای تصمیم‌گیری درست هدایت شود تا در آینده با شکل مواجه نشود و در این زمینه والدین می‌توانند به‌خوبی نقش‌آفرینی کنند و از طرف دیگر در هدایت تحصیلی انتخاب باید آزادانه و آگاهانه باشد، متأسفانه گاهی اوقات مشاهده می‌شود فقط والدین برای دانش‌آموز تصمیم می‌گیرد و به آموزش‌وپرورش هم معترض می‌شود که چرا در هدایت تحصیلی فرزندش دخالت می‌کند.
تحمیل رشته توسط والدین به دانش‌آموز هدایت فرزندان به سمت بیکاری و تحمیل به جامعه است. گاهی اوقات هدایت تحصیلی‌های بد موجب افت تحصیلی دانش‌آموز می‌شود چراکه فرد بدون علاقه و استعداد به رشته موردنظر آمده و خودبخود در رقابت جا می‌ماند.
نقطه مقابل هدایت تحصیلی هدایت تحمیلی از طرف والدین است زیرا متأسفانه موجب می‌شوند برخی دانش آموزان علی‌رغم میل، علاقه و استعداد در یک رشته، به رشته‌های دیگر سوق پیدا کنند که در آینده موجب تضاد در فرد و گاه ناکامی در اهداف وی می‌شود.
هدایت تحصیلی یا هدایت تحمیلی؟
هدایت یعنی راهنمایی و ارشاد کردن و راه درست و صحیح را به دانش‌آموز نشان دادن است، هدف از هدایت تحصیلی این است که به دانش‌آموز کمک شود در درجه اول خودش را بشناسد و با سنجش توانایی، استعداد و علاقه به خودشناسی برسد و برای آینده خود عاقلانه تصمیم بگیرد.
این مدرس دانشگاه هدف دوم هدایت تحصیلی را شناخت محیط و تصمیم‌گیری برای انتخاب رشته دانست و گفت: زمانی پزشک نداشتیم و از کشورهای هندوستان و پاکستان نیاز جامعه برطرف می‌شد اما الآن با رشد علمی کشور نیاز به پزشک دیگر کشورها نداریم و گاها هم پزشک بیکار وجود دارد، لذا دیگر گرایش به رشته‌های پزشکی بازار کار ندارد و نیاز جامعه رشته‌های مهارتی است.
مهمترین مشکل هدایت تحصیلی همراهی نکردن والدین با مدرسه است
مهمترین مشکل بر سر راه هدایت تحصیلی، همراهی نکردن والدین با مدرسه است، گاهی اوقات برخی والدین ناکامی‌های خود را در هدایت تحصیلی فرزندان جستجو می‌کنند و گاها هم به دلیل چشم و هم‌چشمی فرزندان را تشویق به رشته‌هایی می‌کنند که علاقه‌ای به آن ندارند.
آموزش و پرورش با مصوبه جدید و طرح تحول بنیادین در حال اجماع نظر دانش‌آموز، دبیران، والدین، مشاوران برای هدایت تحصیلی درست است، در انتخاب رشته سازگاری رشته تحصیلی باشخصیت و افکار فرد بسیار مهم است و اگر بتوان به‌خوبی فرد را از آینده شغلی و تحصیلی خودآگاه کرد قطعاً وی در آینده دچار تعارض شغل و افکار و شخصیت نمی‌شود.
هدایت تحصیلی نادرست امروز، فرسودگی شغلی فردا
هدایت تحصیلی نادرست، نارضایتی‌های شغلی و فرسودگی شغلی را به بار می‌آورد، هدایت تحصیلی یعنی چگونه رقم زدن آینده‌ی دانش‌آموز امروز، بنابراین شاخه بندی هدایت تحصیلی باید از دوره ابتدایی شروع و آگاهی‌بخشی‌های لازم گام‌به گام انجام شود.
۶۰ درصد دانش‌آموزان به اولویت‌بندی‌های مشاور مدرسه توجه نمی‌کنند
متأسفانه ۶۰ درصد دانش‌آموزان ما به اولویت‌بندی‌های که مشاور در مدرسه انجام می‌دهد توجه نمی‌کنند، زیرا یک سری متغیرهای مزاحم ازجمله والدین و رقابت‌های ناسالم موجب شده نظر مشاور و امتیازهای خود را در نظر نگیرد و اگر والدین و دیگر امور اجازه دهند دانش آموزان بر اساس امتیازبندی‌ها و استعدادها رشته نظری خود را انتخاب کنند قطعاً در آینده شغلی تأثیر می‌گذارد و محصول نظام آموزشی بیکار نمی‌ماند.
مهمترین عامل در علاقه دانش‌آموز به انتخاب رشته درست والدین هستند، در این زمینه رسانه‌ها باید وارد میدان عمل شوند و تبیین کنند که جامعه ما جامعه ۲۰ سال گذشته نیست و در هدایت تحصیلی برای ۸ تا ۱۰ سال آینده دانش‌آموز تصمیم‌گیری می‌شود.
متأسفانه چون سلسه‌مراتب هدایت تحصیلی رعایت نمی‌شود دانش‌آموز به‌خوبی به خودشناسی نمی‌رسد، برای مثال دانش‌آموزی که دفتر شعر دارد و کتاب شعر آن زیر چاپ است و به ادبیات و علوم انسانی علاقه دارد اما با زور به رشته‌ی تجربی می‌رود.
تمایل برخی دانش‌آموزان در سال سوم به تغییر رشته بیانگر نادیده گرفتن هدایت تحصیلی
باید برنامه‌ها طوری پیاده‌سازی شوند که والدین قانع شوند که بگذارند هدایت تحصیلی به معنای واقعی صورت بگیرد نه هدایت تحمیلی.
باید مسئله آموزش و اطلاع‌رسانی به جامعه و خصوصاً والدین درزمینهٔ هدایت تحصیلی بیشتر شود، هدایت تحصیلی‌ها باید طبق هوش، توانمندی،شخصیت،محدودیت‌ها، استعداد، علاقه و نیاز جامعه باشد تا فرد بتواند در آینده موثر باشد.
تمایل برخی دانش‌آموزان در سال سوم به تغییر رشته و نارضایتی برخی دانشجویان از رشته‌ی تحصیلی شاهد این مدعاست که موضوع هدایت تحصیلی در جامعه درست توجه نشده است.
پیدا کردن خود واقعی مستلزم هدایت تحصیلی درست است
پیدا کردن خود واقعی مستلزم هدایت تحصیلی درست است و والدین نباید مزاحم این روند شوند، هرچند آزمون‌های هوش و استعداد برای هدایت تحصیلی در مدارس انجام می‌شود، اما بعد اصلی این مهم والدین هستند.
معلمان از عوامل مهم هدایت تحصیلی هستند و ۱۰ نمره به نظر آن‌ها اختصاص داده‌شده است،آموزش و پرورش در حال حاضر بر اساس هوش چندگانه دبیران را توجیه می‌کند که بر اساس نمره و امتیاز به هدایت تحصیلی دانش‌آموز کمک کنند.
نفوذ چشم‌و هم‌چشمی‌ها به هدایت تحصیلی
در پایان در سند تحول بنیادین به‌خوبی به آموزش و پرورش توجه شده است و باید نظام آموزشی و والدین «دست در دست هم دهند» تا هدایت تحصیلی به بهترین شکل انجام شود به این مفهوم که والدین نباید به خاطر چشم‌وهم‌چشمی رشته‌ای را بر فرزندان خود تحمیل کنند که موجب تباهی آینده‌ی آنان شود.
بیشتر بخوانید:
