سایک نیوز به نقل از ایسنا/گلستان: یک روانشناس با اشاره به گلایه پرتکرار والدین مبنی بر اینکه نوجوانشان از آنها حرف‌شنوی ندارد، گفت: گرچه سرکشی نوجوانان ممکن است برای والدین، خودجوش و غیرمنطقی به نظر برسد اما تمایل به مستقل بودن، تشدید اختلافات با والدین، تصمیمات تکانشگرانه، فشار همسالان و غیره از جمله علل بروز این معضل است.
عبور از دوران کودکی و ورود به مرحله جوانی یک فرآیند ذهنی و جسمی پیچیده است که البته پیچیدگی آن تنها افزایش آگاهی و اطلاعات نوجوانان نیست بلکه نحوه تفکر آنها هم در حال گذار است برای همین یک نوجوان متفاوت فکر می‌کند، متفاوت عمل می‌کنند و حتی احساسات متفاوتی دارد.
در واقع کودک تا قبل از دوره نوجوانی در دوران آرامی از زندگی به سر می‌برد و با ورود به دوره نوجوانی با چندین مسئله روبه‌رو می‌شود که تغییرات جسمی و هیجان‌ها، بروز مشکلات شخصیتی، جنسی و اختلال‌های عاطفی از جمله این مسائل است، گرچه نوجوانی پدیده خیلی قدیمی نیست و از وقتی که واژه نوجوان در جوامع بر سر زبان‌ها افتاده زمان زیادی نمی‌گذرد چراکه در گذشته‌های نه‌چندان دور، کودکان اکثر وقت خود را به کار در مزارع و کارخانه‌ها می‌گذراندند و بلوغ تنها گذاری از کودکی به بزرگسالی بود اما در شرایط فعلی با تغییر بسیاری از مسائل، شرایط جامعه هم دچار تغییر شده و به دنبال آن نحوه برخورد با کودک، نوجوان و جوان متفاوت‌تر از گذشته است.
با توجه به چالش‌ها و فراز و نشیب‌های پیش روی دوران نوجوانی می‌طلبد والدین به سلاح آگاهی و شیوه رفتار صحیح با نوجوان مجهز شوند تا فرزند دلبندشان در مسیر پردست‌انداز گذر از کودکی به نوجوانی و سپس از نوجوانی به جوانی آسیب نبیند در همین راستا روز نوجوان بهانه‌ای شد تا با دکتر سید مجتبی عقیلی، روانشناس و استادیار دانشگاه گفتگویی اختصاص دهیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید؛
این محدودیت‌ها برای کنترل سرکشی نوجوانی نتیجه عکس می‌دهد!
این روانشناس در خصوص مهمترین چالش‌های دوران نوجوانی به خبرنگار ایسنا گفت: در سنین نوجوانی، نوجوانان دچار تغییرات اساسی شامل تغییرات فیزیکی، ذهنی، اجتماعی و احساسی می‌شوند. آن کودک دوست‌داشتنی و دارای روحیه مشارکت شما، حالا به یک آدم عبوس و خواستار استقلال با نظرات مغایر و ساختارشکنانه تبدیل شده و یکی از دشوارترین رفتارهای آنان، جواب دادن و موضع خاصی است که ناگهان نسبت به والدین می‌گیرند معمولاً چشم چرخاندن، جواب دادن و آه کشیدن و زیر لب غرغر کردن از این دسته رفتارها است.
دکتر سید مجتبی عقیلی، تمایل ناگهانی برای مستقل شدن را یکی دیگر از رفتارهای چالش‌برانگیز کودکانی که وارد دوره نوجوانی می‌شوند، برشمرد و ادامه داد: نوجوانان و شبکه‌های اجتماعی همیشه هم ترکیب مناسبی نیستند اما ناگهان بخش عظیمی از زندگی آنها صرف این فضا می‌شود. به چالش کشیدن رفتارهای نوجوانان ممکن است در آنها به‌صورت بی‌احترامی کامل نسبت به شما، سایر اعضای خانواده و دیگر افراد بالغ نمود پیدا کند. الگوپذیری از همسالان چالش دیگر است. آنها سعی می‌کنند وقت خودشان را بیشتر با دوستان سپری کنند. در نتیجه، دوستان می‌توانند در تفکر و رفتار او تأثیر بگذارند. فشار همسالان می‌تواند تأثیر مثبت و حتی منفی داشته باشد. تأثیر منفی همسالان می‌تواند نوجوان را وادار به سیگار کشیدن، نوشیدن الکل، استفاده از مواد مخدر یا سایر رفتارهای پرخطر کند.
وی به تفاوت دوران نوجوانی در زمان حاضر با ۳۰ یا ۴۰ سال گذشته اشاره کرد و توضیح داد: دور شدن تدریجی دو یا سه نسل پیاپی از یکدیگر از حیث جغرافیایی، عاطفی، فکری و ارزشی، وضعیت جدیدی را ایجاد می‌کند که به‌اصطلاح، گسست نسل‌ها نامیده می‌شود. در این وضعیت، اغلب، نوجوانان و جوانان می‌کوشند تا آخرین پیوندهای وابستگی خود را از والدین یا نسل بالغ بگسلند و در این راه به گردن‌کشی و طغیانگری می‌پردازند. هراس و نگرانی والدین نسبت به خروج نوجوان از حیطه کنترل آنها، سبب می‌شود که بسیاری از آنان، به شیوه‌های گوناگون برای فرزندان خود محدودیت ایجاد کنند و برقراری ارتباطات اجتماعی، تفریح با دوستان، ارتباط با جنس مخالف، استفاده از تلفن همراه و فضای مجازی و حتی دسترسی به برخی کتاب‌ها، فیلم‌ها و آهنگ‌ها از جمله مواردی هستند که برخی از والدین در خصوص آنها، برای فرزندان‌شان محدودیت‌هایی را در نظر می‌گیرند.
این روانشناس با تأکید بر اینکه مدیریت رفتارها و روابط نوجوانان، با هدف جلوگیری از آسیب رسیدن به آنها، از جمله وظایف بدیهی والدین محسوب می‌شود، بیان کرد: قطع ارتباط نوجوان با جهان مدرن، جلوگیری از آشنایی آنها با باورهای گوناگون، سلب حق انتخاب و تصمیم‌گیری از نوجوانان و ممانعت از رفت‌وآمدها و تفریحات سالم با دوستان و همسالانشان، نه تنها از گمراه شدن آنها جلوگیری نمی‌کند، بلکه مانع از رشد اجتماعی و بلوغ فکری آنان خواهد شد.
عقیلی تأکید کرد: ضروری است تا والدین برای درک احساسات و علاقه‌مندی‌های فرزندان نوجوانشان، تلاش کنند و با در پیش گرفتن رفتار محبت‌آمیز و دوستانه، ارتباط خود با آنان را تقویت کنند بنابراین بسیار مهم است که در خصوص برخی مسائل با فرزندان نوجوان‌تان به بحث و گفتگو بپردازید و دیدگاه آنان در خصوص مسائل مختلف را جویا شوید در امور مختلف با آنها مشورت کنید و به آنها مشاوره دهید. یافتن علایق مشترک و تمرکز بر روی آنها، در بهبود ارتباط با نوجوانان بسیار مؤثر خواهد بود.
چرا برخی نوجوانان بیش از اندازه به فضای مجازی وابسته است؟
وی به گرایش بیش‌ازاندازه برخی از نوجوانان به فضای مجازی اشاره کرد و متذکر شد: از مهمترین دلایل تمایل بیش از حد افراد به استفاده مداوم از فضای مجازی، بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌های روزانه دیگر است والدین با یافتن علاقه‌مندی‌های فرزند خود در زمینه‌های هنری، ورزشی و غیره و تشویق او به فعالیت در این عرصه‌ها، علاوه بر کاهش توجه وی نسبت به رسانه‌های اجتماعی، از اتلاف انرژی و زمان محدود و ارزشمند فرزند خود، جلوگیری کنند.
این روانشناس با اشاره به اینکه معمولاً والدین گله‌مندند که نوجوانان حرف‌هایمان را نمی‌شنوند، تصریح کرد: ادعای استقلال و پایبندی اندک به توصیه‌های والدین در دوران نوجوانی، منجر به رویارویی شدید بین نوجوان و والدین آنها می‌شود. سرکشی نوجوانان ممکن است برای والدین، خودجوش و غیرمنطقی به نظر برسد، اما چندین دلیل اساسی در پشت این رفتار وجود دارد که تمایل به مستقل بودن، تشدید اختلافات با والدین، تصمیمات تکانشگرانه، فشار همسالان و غیره از جمله آن است.
عقیلی معتقد است؛ آشنایی با انحرافات دوران نوجوانی به والدین این امکان را می‌دهد که بتوانند کنترل بیشتری بر روی فرزند خود داشته باشند و موقعیت‌های خطرآفرین را شناسایی کنند همانطور که گفتیم یکی از این انحرافات نافرمانی است که البته بااهمیت است و باید والدین درباره آن به آگاهی کافی دست پیدا کنند.
وی از والدین خواست مسائل فرزند خود را دسته‌بندی کنند و مواردی که می‌دانند در طول زمان حل خواهند شد و مشکل حادی نیستند را مشخص کرده و فعلاً در مورد آن با فرزندشان وارد چالش نشوند، یافتن علت آن اولین گام در برخورد با سرکشی نوجوان است؛ در واقع قبل از تحقیق و جست جو، با نوجوان خود دوست باشید و با او به‌صورت باز صحبت کنید. اگر وی آماده حرف زدن است، این شما هستید که باید قطعات پازل را از بین حرف‌هایش کنار هم قرار دهید.
این روانشناس خطاب به والدین نوجوانان گفت: به دنبال شواهدی از مشکلات رفتاری باشید. این امر عبارت است از افت نمرات مدرسه، عدم علاقه به سرگرمی‌هایی که قبلاً از آن لذت می‌برد و فعالیت‌های مشکوک.اگرچه اینها فقط نشانه‌ای از یک علت بزرگ‌تر هستند، اما به شما در کنار هم قرار دادن قطعات پازل و کمک به فرزندتان کمک می‌کند. از هر فرصتی برای ارزیابی اطلاعات و بررسی وضعیت فرزند خود و سازماندهی آنها در ذهنتان استفاده کنید.
نوسانات خلقی در دوره نوجوانی طبیعی است
عقیلی با بیان اینکه والدین باید پیشرفت نوجوان خود را پیگیری کنند، تأکید کرد: گاهی اوقات آنچه در نظر والدین مشکل است، تنها مرحله‌ای از رشد است. برای مثال اغلب نوجوانان به مُد اهمیت می‌دهند. در این راستا ممکن است لباس پوشیدن آنها برای والدین عجیب باشد و آن را شورش فرض کنند به والدین توصیه می‌کنیم سعی کنند اینطور مواقع انتقادات خود را برای مسائل بزرگ‌تر و مهم‌تر نگه دارند. تغییر در ظاهر همیشه پرچم قرمز نیست، مگر اینکه متوجه خودآزاری وی یا افزایش یا کاهش وزن ناگهانی او شوند. در این صورت باید سریعاً به دنبال علت مشکل باشند.
وی نوسانات خلقی در دوره نوجوانی را طبیعی دانست و گفت: برای نوجوانان خود مرز تعیین کنید. ارتباط وی با دیگران منعی ندارد، اما وی باید زمان برگشت به خانه را بداند. مرز قرار دادن در رفت‌وآمدها و رفتارهای مجاز به وی می‌فهماند که نوع رفتارش برای شما مهم است. معقول باشید و به رفتارهای خوب پاداش دهید.
این روانشناس با اشاره به مهمترین آسیب‌های جامعه امروز که نوجوانان را تهدید می‌کند، افزود: نوجوانان و جوانان هر روز با نگرانی‌های به وجود آمده از مشکلات در محیط بیرونی و اجتماعی، مواجه هستند و این نگرانی‌ها در سنین ۱۳تا ۱۹ سالگی خیلی بیشتر و اثرگذارتر خواهد بود. مشکلاتی که آنها همیشه با آن روبرو هستند به علت تغییرات هورمونی، بلوغ، فشارهای اجتماعی، فشار مدرسه و غیره است.
عقیلی آسیب‌های شبکه‌های مجازی را یکی از آسیب‌های گریبان گیر دوران نوجوانی برشمرد و تأکید کرد: آسیب‌های نوپدید، آسیب‌های مرتبط با فناوری‌های جدید است که آسیب‌های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی‌های رایانه‌ای، تلفن همراه و اینترنت می‌توانند در این مجموعه قرار گیرند و می‌تواند زمینه‌ساز نوع جدیدی از آسیب‌های اجتماعی و روانی باشد. حریم خصوصی افراد آن قدر اهمیت دارد که احترام به آن در قرن حاضر از مرزهای سنتی دین و اخلاق فراتر رفته و در بیشتر کشورهای جهان ضمانت قانونی پیدا کرده است، اما شئون انسانی و اهمیت حفظ آن در فضای مجازی و امنیت اطلاعات مبادله شده با چالش‌هایی مواجه شده و سلامت اخلاقی و حتی جسمانی کودکان و نوجوانان در جامعه به مخاطره افتاده است.
وی با اشاره به اینکه احساس نارضایتی از اندام و وضعیت ظاهری در این دوران بسیار متداول است، خاطرنشان کرد: وابستگی دارویی یا اعتیاد از مهمترین آسیب‌های اجتماعی در جامعه ما به حساب می‌آید، اعتیاد به سبب ویژگی‌های ذاتی خود، اغلب با سایر آسیب‌ها همراه می‌شود و هدررفت نیروهای ثمربخش جامعه را به دنبال دارد و معمولاً علل گرایش به اعتیاد از مسائل روانی و فردی تا مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گسترده است.
