اختلال های خواب شرایطی هستند که بر کیفیت، کمیت یا زمان خواب تأثیر می‌گذارند. انواع مختلفی از اختلال های خواب وجود دارد که می‌توانند تأثیرهای مختلفی بر سلامت روان داشته باشند، مانند افزایش خطر افسردگی، اضطراب یا اختلال های شناختی. دسته‌بندی‌های اصلی اختلال های خواب در بهترین کلینیک روانشناسی عبارت‌اند از:
- بی‌خوابی: این مشکل در به خواب‌رفتن یا به خواب ماندن در طول شب است که منجر به خواب ناکافی یا بی‌کیفیت می‌شود. بی‌خوابی می‌تواند باعث خواب‌آلودگی در طول روز، خستگی، مشکلهای خلقی و اختلال در عملکرد شود.
- آپنه خواب: این اختلالی است که شامل مکث در تنفس در طول خواب و کاهش سطح اکسیژن بدن، ایجاد خواب پراکنده و مختل می‌شود. آپنه خواب می‌تواند باعث خوروپف بلند، نفس‌نفس‌زدن، خفگی یا صداهای خرخر در هنگام خواب و همچنین خواب‌آلودگی در طول روز، سردرد، تحریک‌پذیری و مشکلهای قلبی عروقی شود.
- نارکولپسی: این اختلالی است که باعث خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و حملههای ناگهانی خواب می‌شود که می‌تواند در هر زمانی رخ دهد. نارکولپسی همچنین می‌تواند باعث کاتاپلکسی شود که یک ازدست‌دادن ناگهانی تون عضلانی ناشی از احساسهای قوی است. توهمهای هیپناگوژیک که رؤیاهای واضح و اغلب ترسناک هستند که هنگام به خواب‌رفتن یا بیدارشدن رخ می‌دهند و فلج خواب که ناتوانی در حرکت یا صحبت‌کردن در هنگام به خواب‌رفتن یا بیدارشدن است.
- سندرم پاهای بی‌قرار (RLS): این اختلالی است که باعث احساس ناراحتی و میل به حرکت‌دادن پاها در هنگام تلاش برای به خواب‌رفتن می‌شود.RLS همچنین می‌تواند سایر قسمت‌های بدن مانند بازوها یا بالاتنه را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.RLS می‌تواند باعث مشکل در به خواب‌رفتن یا ماندن در خواب و همچنین خستگی روز و مشکلهای خلقی شود.
- اختلال‌های ریتم شبانه‌روزی: اینها اختلال‌هایی هستند که بر ساعت داخلی بدن که چرخه خواب و بیداری را تنظیم می‌کند، تأثیر می‌گذارد. آنها می‌توانند باعث ایجاد مشکل در به خواب‌رفتن یا بیدارشدن در زمان موردنظر شوند. اختلال‌های ریتم شبانه‌روزی می‌تواند ناشی از جت لگ، شیفت کاری، سندرم فاز خواب تأخیری یا پیشرفته، اختلال ریتم خواب و بیداری نامنظم، یا اختلال خواب و بیداری غیر 24 ساعته باشد.
- پاراسومنیا: اینها اختلال‌هایی هستند که شامل رفتارها یا رویدادهای غیرطبیعی است که در طول خواب یا هنگام انتقال بین خواب و بیداری رخ می‌دهد. پاراسومنیا می‌تواند شامل کابوس، وحشت شبانه، راه‌رفتن در خواب، صحبت‌کردن در خواب، دندان‌قروچه (براکسیسم)، شب‌ادراری (شب‌ادراری)، سندرم انفجار سر و اختلال رفتاری خواب REM باشد.
- اختلال‌های حرکتی مرتبط با خواب: اینها اختلال‌هایی هستند که شامل حرکتهای ناخواسته یا بیش از حد در طول خواب یا هنگام به خواب‌رفتن هستند. اختلال‌های حرکتی مرتبط با خواب می‌تواند شامل سندرم پاهای بی‌قرار، اختلال حرکتی دوره‌ای اندام، اختلال حرکتی ریتمیک، گرفتگی شبانه پا و سندرم فاسیکولاسیون خوش‌خیم باشد.
دلایل ایجاد اختلال در خواب
- تغییرهای هورمونی: هورمون‌ها در تنظیم چرخه خواب و بیداری نقش دارند و می‌توانند بر کیفیت و کمیت خواب تأثیر بگذارند. به‌عنوان‌مثال، زنان ممکن است در طول قاعدگی، بارداری یا یائسگی به دلیل نوسانهای سطح استروژن و پروژسترون دچار مشکلهای خواب شوند.
- شرایط فیزیکی: برخی از شرایط یا بیماری‌های پزشکی می‌توانند باعث درد، ناراحتی یا مشکلهای تنفسی شوند که می‌تواند خواب را مختل کند. به‌عنوان‌مثال، زخم، آسم، سوزش سر دل، یا ورم مفاصل می‌تواند بر کیفیت و مدت خواب تأثیر بگذارد.
- شرایط روانپزشکی: برخی از اختلال‌های سلامت روان می‌تواند باعث تغییرهایی در خلق‌وخو، اضطراب یا استرس شود که می‌تواند بر خواب تأثیر بگذارد. به‌عنوان‌مثال، افسردگی، اختلال دوقطبی، اختلال استرس پس از سانحه یا اختلال‌های اضطرابی می‌تواند باعث بی‌خوابی، پرخوابی یا کابوس شود.
- عوامل ژنتیکی: برخی از اختلال‌رهای خواب ارثی هستند یا دارای یک جزء ژنتیکی هستند. به‌عنوان‌مثال، نارکولپسی اختلالی است که باعث خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و حملههای ناگهانی خواب می‌شود که می‌تواند در هر زمانی رخ دهد. نارکولپسی ناشی از کمبود یک ماده شیمیایی مغز به نام هیپو کرتین است که بیداری h را تنظیم می‌کند.
- مواد: برخی از مواد می‌توانند بر فعالیت مغز تأثیر بگذارند و چرخه خواب و بیداری را مختل کنند. به‌عنوان‌مثال، الکل، کافئین، نیکوتین یا مواد مخدر می‌توانند بر شروع، مدت و کیفیت خواب تأثیر بگذارند. آنها همچنین می‌توانند علائم ترک یا اثرهای بازگشتی ایجاد کنند که می‌تواند خواب را مختل کند.
- محرک‌ها: برخی عوامل خارجی می‌توانند مغز یا بدن را تحریک کرده و مانع خواب شوند. به‌عنوان‌مثال، نور، صدا، دما یا وسایل الکترونیکی می‌توانند بر تولید ملاتونین، هورمونی که چرخه خواب و بیداری را تنظیم می‌کند، تأثیر بگذارند. آنها همچنین می‌توانند برانگیختگی یا هوشیاری ایجاد کنند که می‌تواند خواب را به تأخیر بیندازد یا مختل کند.
تأثیر اختلال های خواب بر سایر اختلال های روان‌شناختی و سلامت روان
برخی از اثرهای احتمالی عبارت‌اند از:
- اختلال هایی خواب می‌تواند خطر ایجاد یا بدتر شدن اختلال‌هایی سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی یا اختلال استرس پس از سانحه را افزایش دهد. به‌عنوان‌مثال، بی‌خوابی می‌تواند باعث یا تشدید علائم افسردگی، مانند خلق‌وخوی ضعیف، ناامیدی، یا افکار خودکشی شود. آپنه خواب می‌تواند خطر نوسانهای خلقی، تحریک‌پذیری یا پرخاشگری را در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی افزایش دهد. نارکولپسی می‌تواند باعث ایجاد یا بدتر شدن حملههای اضطراب و پانیک در افراد مبتلا به اختلال‌های اضطرابی شود.
- اختلال های خواب می‌تواند عملکردهای شناختی را که برای سلامت روان ضروری هستند، مانند توجه، حافظه، یادگیری و تصمیم‌گیری، مختل کند. به‌عنوان‌مثال، کمبود خواب می‌تواند توانایی تمرکز، یادآوری اطلاعات، حل مشکلها یا تفکر منطقی را کاهش دهد. این می‌تواند بر عملکرد تحصیلی یا شغلی و همچنین عملکرد روزانه افراد مبتلا به مشکلهای سلامت روان تأثیر بگذارد.
- اختلال های خواب می‌تواند تنظیم هیجانی و انعطاف‌پذیری را که برای مقابله با استرس و تنظیم هیجانها مهم است، کاهش دهد. به‌عنوان‌مثال، کیفیت پایین خواب می‌تواند حساسیت به احساسهای منفی مانند خشم، غم و اندوه یا ترس را افزایش دهد. همچنین می‌تواند بیان احساسهای مثبت مانند شادی، شادی یا سپاسگزاری را کاهش دهد. این می‌تواند بر خلق‌وخو و رفاه افراد مبتلا به مشکلهای روانی تأثیر بگذارد.
- اختلال های خواب می‌تواند بر مهارت‌های اجتماعی و بین‌فردی که برای حفظ روابط سالم و حمایت اجتماعی حیاتی هستند، تأثیر بگذارد. به‌عنوان‌مثال، خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز می‌تواند مهارت‌های ارتباطی، همدلی و همکاری افراد مبتلا به مشکلهای سلامت روان را مختل کند. همچنین می‌تواند آنها را گوشه‌گیر، منزوی یا تنهاتر کند.
- اختلال های خواب می‌تواند انگیزه و بهره‌وری را که برای دستیابی به اهداف و سرگرمی‌ها ضروری است کاهش دهد. به‌عنوان‌مثال، سندرم پاهای بی‌قرار می‌تواند به خواب‌رفتن یا به خواب‌رفتن را دشوار کند و در نتیجه باعث خستگی و کمبود انرژی شود. این می‌تواند بر انگیزه و بهره‌وری افراد مبتلا به مشکلهای سلامت روان تأثیر بگذارد.
اثرهای اختلال های خواب بر سایر اختلال‌های روانی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و به عوامل مختلفی مانند مدت و شدت مشکل خواب و وضعیت روانی بستگی دارد؛ بنابراین، در صورت داشتن علائم یا علائم اختلال های خواب یا مشکلهای سلامت روان، ضروری است که به دنبال کمک متخصص باشید.
بهبود اختلال های خواب
برخی از درمان‌های ممکن برای اختلال در خواب عبارت‌اند از:
- دارو: برخی داروها مانند قرص‌های خواب، مکمل‌های ملاتونین یا محرک‌ها می‌توانند به بهبود کیفیت یا کمیت خواب کمک کنند. بااین‌حال، ممکن است عوارض جانبی داشته باشند یا با سایر داروها تداخل داشته باشند. همچنین در صورت استفاده طولانی‌مدت ممکن است باعث وابستگی یا تحمل شوند؛ بنابراین، قبل از مصرف هر دارویی باید با پزشک خود مشورت کنید و فواید و خطرهای آن را به‌دقت بسنجید.
- درمان شناختی – رفتاری: این یک نوع روان‌درمانی است که به شما کمک می‌کند افکار و رفتارهایی را که بر خواب شما تأثیر می‌گذارد شناسایی و تغییر دهید. همچنین می‌توانید تکنیک‌های تمدد اعصاب، نکتههای بهداشتی خواب و روش‌های کنترل محرک را برای بهبود عادتهای خواب و محیط خود بیاموزید.
- فشار درمانی مثبت راه هوایی: این روش درمانی برای آپنه انسدادی خواب است که شامل پوشیدن ماسکی روی بینی یا دهان شما می‌شود که هوای تحت‌فشار را برای باز نگه‌داشتن راه هوایی در طول خواب ارسال می‌کند.
- نوردرمانی: این روش درمانی برای اختلال های ریتم شبانه‌روزی است که شامل قرارگرفتن در معرض نور شدید در ساعتهای مشخصی از روز برای تنظیم مجدد ساعت بدن و تنظیم چرخه خواب و بیداری است.
