مردمک چشم علاوه بر واکنش به نور، واکنش‌های دیگری نیز در خود دارد. مردمک چشم می‌تواند تحریک شدن و هیجان داشتن انسان و همچنین خسته بودن انسان را نیز نشان دهند. مردمک چشم حتی می‌تواند راست و دروغ بودن اظهارات را نیز برملا کند. بر اساس تحقیقاتی که اخیراً در این زمینه انجام شده، مردمک چشم با توانایی‌های شناختی انسان نیز ارتباط دارد؛ هر چقدر اندازه‌ی مردمک بزرگ‌تر باشد، فرد از مغز هشیارتری برخوردار است.

در گروهی از مطالعات ارتباط بین اندازه‌ی مردمک و مهارت‌های شناختی مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج آن‌ها تا حدودی با یکدیگر متناقض بوده است و این مطالعات نتوانسته‌اند نتایج قبلی خود را تکرار کنند. در برخی از مطالعات این نتیجه حاصل شده است که بزرگ‌تر بودن اندازه‌ی مردمک با بالاتر بودن توانای‌های شناختی ارتباط مستقیم دارد، ولی در برخی مطالعات نتیجه‌ی عکس این موضوع حاصل شده است. برخی از این مطالعات تعداد نمونه‌های مورد بررسی کمی داشته‌اند و به همین دلیل نمی‌توان نتایج آن‌ها را قطعی دانست.

در مطالعه‌ی جدیدی که مجله‌ی Cognition منتشر کرده است، دو محقق از دانشگاه جورجیا این ادعا را مطرح کرده‌اند که عدم سازگاری مطالعات گذشته به خاطر ناسازگاری‌های نوری بوده است. آن‌ها اذعان دارند که اگر شرایط نوری کنترل شده باشد، می‌توان ارتباط مستحکمی بین اندازه‌ی مردمک و هوش فرد، ظرفیت حافظه و توانایی کنترل توجه وی پیدا کرد.

محققین در دو مطالعه‌ی مرتبط با یکدیگر، ۵۰۰ فرد بین ۱۸ تا ۳۵ ساله را مورد بررسی قرار داده‌اند. آن‌ها اندازه‌ی مردمک چشم شرکت‌کنندگان را به کمک دوربین‌ها و کامپیوترهای قدرتمند اندازه‌گیری کرده‌اند. از آنجا که انبساط مردمک حساسیت زیادی به نور اطراف دارد، محققین تمام تلاش خود را کرده‌اند که فضای آزمایشگاه محل انجام مطالعه به صورت ثابت و کم‌نور باشد.

از شرکت‌کنندگان خواسته شده تا مجموعه‌ای از کارهای مشخص را انجام دهند تا به این ترتیب، توانایی آن‌ها در فکر سریع و حل مسائل جدید مشخص شود. آن‌ها ظرفیت حافظه‌ی کاری شرکت‌کنندگان را نیز در کنار توانایی کنترل تمرکز آن‌ها مورد سنجش قرار داده‌اند.

نتایج به‌دست آمده توسط محققین نشان داده است که بزرگ‌تر بودن اندازه‌ی مردمک ارتباط مستقیمی با افزایش توانایی در انجام کارهای پیش‌بینی شده دارد. محققین دلیل این ارتباط را کشف نکرده‌اند، ولی اینگونه حدس می‌زنند که این موضوع به قسمتی از بالای ساقه‌ی مغز ارتباط دارد که تماس‌های عصبی در آنجا بیشتر از دیگر جاهای اعصاب مرکزی است. این منطقه نه تنها در مدیریت کارهای عمومی اثر دارد، بلکه تغییرات اندازه‌ی مردمک را نیز مدیریت می‌کند.

به هر حال هنوز هم دلیل نتایج به‌دست آمده در این تحقیق مشخص نیست، ولی باید در نظر داشت که این تحقیق بسیاری از محدودیت‌های تحقیقات گذشته را نداشته است و می‌توان نتایج آن‌را تا حدود زیادی درست دانست.

منبع: مجله علمی ایلیاد