تاریخچه خانواده درمانی در ایران و جهان

به گزارش سایک نیوز و به نقل از ایسنا،  خانواده درمانی (family therapy) شیوه نسبتا جدیدی از درمان است که در آن خانواده به عنوان واحد اصلی تغییر در نظر گرفته می‌شود و با در نظر گرفتن علیت حلقوی به جای علیت خطی، از نقش و نیروی تک تک اعضای خانواده برای ایجاد تغییر استفاده می‌شود.

در این شیوه از درمان اعتقاد بر آن است که آنچه باعث ایجاد مشکل شده است، فرد خاصی نیست که نیازمند درمان فردی باشد بلکه شیوه‌های ارتباطی و الگوهای پیام‌رسانی معیوب، مهم‌ترین عنصر نیازمند تغییر در نظر گرفته می‌شود (دیویس، اسپرنگل و لبو، ۲۰۰۹).

تاریخچه خانواده درمانی 

تاریخچه خانواده درمانی به سال ۱۹۳۸ و تاسیس شورای ملی روابط خانوادگی بر می‌گردد و دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ را می‌توان زمان شروع اصلی جنبش خانواده درمانی در نظر گرفت.

در خلال این سال‌ها، بررسی وضعیت بیماران اسکیزوفرنی، وقوع جنگ جهانی دوم، ایجاد مراکز راهنمایی کودک و شکل‌گیری رویکرد سیستمی از جمله مهم‌ترین دلایل رشد وگسترش خانواده درمانی محسوب می‌شود (گلدنبرگ و گلدنبرگ، ۲۰۰۰ ).

خانواده درمانی در ایران

دکتر باقر ثنایی ذاکر که به عنوان پدر مشاوره خانواده در ایران شناخته می‌شوند، از سال ۱۳۵۵ فعالیت حرفه‌ای در حوزه درمان خانواده محور را شروع کردند.

بنیانگذاری و تدوین برنامه «مشاوره خانواده» در شورای عالی برنامه‌ریزی در سال ۱۳۶۵ در ایران از طریق تلاش‌های ایشان انجام شد (ثنایی ذاکر، ۱۳۶۵).

امروزه با گسترش فعالیت‌های خانواده درمانی، رویکردهای متنوعی از جمله خانواده درمانی ساختاری، تجربه نگر، سیستمی، راه‌حل محور، راهبردی و روان تحلیلی مورد استفادهی درمانگران ایرانی است.

با این وجود نتیجه پژوهش اصنافی و امتی ( ۱۳۹۵  ) در فراتحلیل پژوهش‌های انجام شده در حوزه خانواده درمانی در ایران نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۹ هیچ گونه مدرکی از سوی پژوهشگران ایرانی در حوزه خانواده درمانی در پایگاه علمی اسکوپوس ثبت نشده است و این روند در سال ۲۰۱۵ رو به تنزل نیز رفته است.

این یافته‌ها می‌تواند نشان دهنده لزوم انتشار هرچه بیشتر یافته‌های پژوهشی خانواده درمانی ایرانی در سطح بین‌المللی باشد.

هدف از خانواده درمانی چیست؟

هدف از خانواده درمانی: کمک به اعضای خانواده در شناسایی و درک بهتر تاثیر رفتارهای خاص بر روی سایر افراد می‌باشد.

در واقع خانواده درمانی کمک می‌کند که اعضای خانواده روش‌های جدیدی را در مورد ارتباط با سایر افراد و حل اختلافات، یاد بگیرند و همچنین این روش درمانی یک سری راه های ارتباطی جدیدی را مابین اعضای خانواده ایجاد می‌کند.

انواع مختلف خانواده درمانی چه روشهایی می‌باشند؟

یک سری روش‌های مشاوره‌ای وجود دارند که برای تعریف خانواده درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و عبارتند از:

۱-ساختار درمانی در تعریف خانواده درمانی

ساختار درمانی روشی است که توسط سالوادور مینوچین معرفی شده است. تمرکز این روش درمانی بر روی پنج اصل خاص می‌باشد.

پنج اصل خاص مربوط به ساختار درمانی عبارتند از:

درمانگر ساختاری به جای تمرکز بر روی وضعیت روانی افراد، بر روی تعاملات و برهم کنشهای بین فردی متمرکز می‌شود و یک ماتریس هویت تشکیل می‌دهد (تعریف: ماتریس هویت بر مبنای تعاملات شخصی در داخل خانواده به صورت زوج زوج می‌باشد ). ساختار خانواده که بر مبنای تعاملات اجتماعی بین تک تک اعضا می‌باشد.

در واقع ساختار خانواده خوب، ساختاری است که دارای عملکرد خوب بر مبنای نحوه واکنش و توسعه خانواده و بر اساس نیازهای خانواده باشد. درمانگر خانواده، به خانواده برای رشد یافتن فراتر از محدودیتهای مربوط به الگوهای رشد و توسعه یافتن به عنوان یک نهاد کمک می‌کند.

لذا ۵ اصل ساختار درمانی شامل:

· وضعیت روانی تک تک اعضای خانواده

· تعاملات بین فردی بر اساس ماتریس هویت

· تشکیل ساختار خانواده بر اساس تعامل اجتماعی

· توسعه خانواده و پاسخگویی به نیاز اعضای خانواده

· در نظر گرفتن الگوهای رشد خانواده به عنوان یک نهاد (یا یک کل منسجم)

خانواده درمانی چه مزایایی دارد؟

این رویکرد جامع‌تر به درمان مشکلات درون یک خانواده در موارد بسیاری موفقیت‌آمیز بوده است.

از مزایای خانواده درمانی این است که افراد می‌توانند روی مشکلاتشان با راهنمایی متخصص سلامت ذهنی در یک محیط ایمن و کنترل شده کار کنند. مزایای خانواده درمانی عبارتند از :

۱. درک بهتر از مرزهای سالم و الگوها و روندهای خانوادگی

۲. ارتباطات بهبود یافته

۳. حل مساله بهبود یافته

۴. همدلی عمیق‌تر

۵. مشاجرات کاسته شده و توانایی مدیریت خشم بهتر

به طور خاص‌تر، خانواده درمانی می‌تواند ارتباطات خانواده را از طرق زیر بهبود بخشد:

۱. بعد از یک بحران اعضای خانواده را گرد هم می‌آورد

۲. بین اعضای خانواده صداقت ایجاد می‌کند

۳. اعتماد را بین افراد خانواده افزایش می‌دهد

۴. یک محیط خانوادگی حمایتی ایجاد می‌کند

۵. منابع تنش و استرس درون خانواده را کاهش می‌دهد

۶. به اعضای خانواده کمک می‌کند تا همدیگر را ببخشند

۷. با تمرکز بر روی هر یک از اعضای خانواده، او را به محیط خانواده بر می‌گرداند