اختلافات سازمان نظام روانشناسی و بهزیستی بر سر “صدور مجوز مراکز روانشناسی” عمری چند ساله دارد، به گونه‌ای که هردو این سازمان‌ها خود را قانونا مرجع صدور مجوز می‌دانند، حالا اما رئیس سازمان نظام روانشناسی خبر داده که برای رفع موازی‌کاری‌های موجود تفاهم‌نامه‌ای میان این دو نهاد منعقد خواهد شد و از سویی دیگر تمامی مجوزهایی که تاکنون توسط بهزیستی صادر شده از طریق سازمان نظام روانشناسی اعتباربخشی می‌شود.
به گزارش سایک نیوز و به نقل از ایسنا، طبق اعلام نظر سازمان نظام روانشناسی در حال حاضر صدور مجوز از نظر قانونی به صورت انحصاری در اختیار این سازمان قرار دارد و براساس ماده ۵۷ احکام دائمی برنامه ششم، سازمان بهزیستی می‌تواند برای جامعه هدف خود مراکزی را جهت ارائه مشاوره اجتماعی راه‌اندازی کند، اما از سویی دیگر سازمان بهزیستی مدعی بوده که براساس همین ماده احکام دائمی برنامه ششم توسعه، این سازمان متولی سلامت اجتماعی است و مجوز مراکز مشاوره و روانشناختی نیز توسط آن صادر می‌شود.
قوانین سازمان بهزیستی مطابق استانداردهای روانشناسی نیست
دکتر محمد حاتمی- که حدود دو ماه پیش طی حکمی توسط رئیس جمهور به عنوان رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور منصوب شد، در گفت‌وگوی خود که به مناسبت روز جهانی روانشناس با ایسنا داشته است، می‌گوید: سازمان بهزیستی برای افرادی که با قوانین سازمان نظام روانشناسی مطابقت ندارند مجوز صادر کرده است. مجلس، سنجش صلاحیت روانشناسان را از طریق کمیسیون‌های تخصصی تعیین کرده است، اما سازمان‌هایی مانند سازمان بهزیستی براساس قوانینی که خودشان تعیین کرده‌اند اما با استانداردهای جهانی و ملی روانشناسی مطابقت ندارد، برای افراد مجوز صادر می‌کنند.
دکترحاتمی با تاکید بر اینکه صدور مجوز از نظر قانونی به صورت انحصاری در اختیار سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور قرار دارد، معتقد است که طبق ماده ۵۷ احکام دائمی برنامه ششم سازمان بهزیستی می‌تواند برای جامعه هدف خود مراکزی را جهت ارائه مشاوره اجتماعی دایر کند. رئیس مجلس نیز صراحتاً این موضوع را نوشته و آیین‌نامه دولت را لغو کرده و در اختیار سازمان نظام روانشناسی قرار داده است و تمامی مجوزهایی که تاکنون توسط سازمان بهزیستی صادر شده باید از طریق سازمان نظام روانشناسی اعتباربخشی شود.
رئیس سازمان نظام روانشناسی با اشاره به اینکه طی دو ماه اخیر جلسات زیادی با سازمان بهزیستی برگزار شده است، ادامه می‌دهد: یکی از این جلسات در کمیسیون اجتماعی مجلس با حضور دکتر وحید قبادی دانا- رئیس سازمان بهزیستی برگزار شد، در این جلسه دیدگاه‌ها و نظرات خود را ارائه کردیم. باتوجه به اینکه رئیس سازمان بهزیستی فرد علمی و تخصصی به نظر می‌رسند همه نظرات سازمان نظام روانشناسی را پذیرفتند.
البته طبق گفته دکترحاتمی، هنوز سازمان بهزیستی در بخش ماده ۵۷ با سازمان نظام روانشناسی اختلاف دارد. او در این‌باره می‌گوید: ماده ۵۷ مربوط به احکام برنامه ششم است، براساس این ماده سازمان بهزیستی می‌تواند در حوزه روانشناسی برای جمعیت جامعه هدف خود مراکزی را راه‌اندازی کند، البته به دلیل اینکه مراکز مشاوره اجتماعی، حوزه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد، نیاز است در حوزه روانشناسی مراکز از سازمان نظام روانشناسی پروانه دریافت کنند که به زودی در این زمینه نیز به تفاهم خواهیم رسید.
رفع موازی‌کاری‌های حوزه روانشناسی در آینده
بنابر اظهارات رئیس سازمان نظام روانشناسی، به زودی میان سازمان بهزیستی و سازمان نظام روانشناسی تفاهم‌نامه‌ای منعقد خواهد شد تا همه موازی‌کاری‌های حوزه روانشناسی و مشاوره متوقف شود.
دکترحاتمی در ادامه با بیان اینکه ۲۶ هزار روانشناس عضو سازمان نظام روانشناسی و مشاوره هستند که در کشور فعالیت می‌کنند، می‌گوید: فارغ از این تعداد سازمان بهزیستی و نهادهای دیگر نیز به افراد مجوز می‌دهند، اما با تفاهم‌نامه‌ای که میان سازمان بهزیستی و سازمان نظام روانشناسی منعقد خواهد کرد، فعالیت آن افراد را متوقف می‌کنیم زیرا سازمان بهزیستی به تعداد زیادی، پروانه داده است.
متقاضیان پروانه اشتغال به زودی مجوز می‌گیرند
درحالیکه طبق گفته حاتمی ۲۶ هزار روانشناس تحت نظر سازمان نظام روانشناسی کشور فعالیت می‌کنند اما این سازمان تاکنون تنها برای پنج هزار روانشناس مجوز صادر کرده است و این یعنی هنوز ۲۱ هزار روانشناس کشور مجوز ندارند؛ در این باره رئیس سازمان نظام روانشناسی توضیح می‌دهد: ۲ ماه از حضور من به عنوان رییس این سازمان می‌گذرد که کمیسیون‌های تخصصی را فعال کرده‌ایم، همچنین تعداد اعضای کمیسیون‌ها افزایش یافته و مقرر شده برخی از آنها به صورت روزانه فعالیت کنند که تا مهرماه سال جاری همه کمیسیون‌ها به روز خواهند شد، یعنی متقاضیان کسب پروانه اشتغال در صورت تکمیل بودن پرونده‌شان تا سه ماه بعد می‌توانند پروانه اشتغال خود را کسب کنند.
سازمان نظام روانشناسی با روانشناسان فاقد مجوز چگونه برخورد می‌کند؟
موضوع فعالیت روانشناسان فاقد مجوز همواره یکی دیگر از مباحث حوزه روانشناسی است که در این گفت‌وگو نیز به آن پرداخته شد، گرچه این روزها افرادی تحت عنوان روانشناس و مشاور در کلینیک‌های فاقد مجوز در سطح کشور فعالیت می‌کنند و برخی از آنها جهت تبلیغات و جذب بیشتر مراجعه‌کنندگان کارگاه‌ها و همایش‌های رایگانی برگزار می‌کنند، اما سازمان نظام روانشناسی برای جلوگیری از فعالیت این افراد برنامه‌هایی را در دستور کار خود قرار داده، دکترحاتمی می‌گوید: به زودی فعالیت این افراد متوقف خواهد شد. واحد نظارت سازمان بر فعالیت‌های کارگاهی و آموزشی نظارت دارد و در صورت بروز تخلف سازمان نظام روانشناسی برخورد خواهد کرد. در حال حاضر معاونت انتظامی و رسیدگی به تخلفات صنفی- حرفه‌ای سازمان نظام روانشناسی برای متوقف کردن فعالیت این افراد فعال شده است؛ این معاونت دارای بخش‌های مختلفی است که در سراسر کشور فعالیت می‌کنند و اگر کسی تخلفی انجام دهد و یا در زمینه روانشناسی و مشاوره دخالت کند، به دو صورت با آنها برخورد می‌کند، در صورتی که فرد متخلف روانشناس باشد هیئت بدوی سازمان نظام روانشناسی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای رسیدگی می‌کند، همچنین در صورتی که فرد روانشناس نباشد از طریق دادگاه‌های صالحه با آنها برخورد خواهد شد.
وی با بیان اینکه فعالیت‌های غیرقانونی با ارزش‌ها و ضوابط حرفه‌ای مطابقت ندارد، می‌افزاید: این فعالیت‌ها عمدتاً منجر به فروپاشی خانواده‌ها و تغییر نگرش افراد می‌شود، همین مسئله موجب افزایش تعارضات درون خانواده‌ها می‌شود، لذا افرادی که به صورت خودسرانه در این زمینه فعالیت می‌کنند آسیب‌های اجتماعی را افزایش می‌دهند.
بنابر اظهارات دکترحاتمی و طبق قانون تشکیل سازمان نظام روانشناسی، روانشناس و مشاور کسی است که عضو سازمان نظام روانشناسی باشد و در یکی از رشته‌های روانشناسی و مشاوره در مقطع فوق لیسانس و یا مقاطع عالیه فارغ التحصیل شده باشد، اما از نظر اخلاقی در سطح ملی و بین‌المللی ضوابطی وجود دارد که روانشناسان باید به قوانین و ارزش‌ها توجه کنند.
مشاوره‌ای که مبتنی بر فرهنگ جامعه نباشد، محکوم به شکست است
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با تاکید بر اینکه روانشناسان باید به ارزش‌های جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند پایبند باشند، تصریح می‌کند: روانشناس و مشاوره‌ای که مبتنی بر فرهنگ آن جامعه خدمات حرفه‌ای ارائه نکند، محکوم به شکست است؛ یعنی باید در چارچوب قوانین ارزش‌ها و فرهنگ آن جامعه کار خود را تطبیق دهند.
این روانشناس درباره علت ازدیاد روانشناسان زرد در کشور معتقد است: فضای مجازی ابزاری شده که متخلفان می‌توانند خود را در این فضاها به عنوان روانشناس و مشاور معرفی کنند.
دکترحاتمی در پاسخ به این سوال که آیا همه روانشناسان و مشاوران کشور در چارچوب مفهوم حقیقی روانشناس فعالیت می‌کنند؟ یادآور می‌شود: در تمامی رشته‌ها تخلفاتی صورت می‌گیرد و امکان دارد این مسئله نیز در رشته روانشناسی اتفاق بیفتد، اما ممکن است رشته روانشناسی و مشاوره به دلیل ماهیت کاری خود نسبت به سایر رشته‌ها آسیب‌پذیرتر باشد، اگر در مواردی روانشناسی مشاوره غلطی ارائه می‌دهد یا اخلاق حرفه‌ای رعایت نشده است مطمئن باشید که آن فرد پروانه اشتغال خود را از سازمان نظام روانشناسی دریافت نکرده است. زیرا طبق پیگیری‌ها، این سازمان متوجه شده است که این افراد از طریق فضاهای مجازی، نهادها و ارگان‌های غیر مسئول مجوز خود را کسب کرده‌اند.
وی با بیان اینکه سازمان نظام روانشناسی جهت آگاهی و افزایش سطح سلامت روانی مردم باید برنامه کاملی اجرا کند تا مرم بتوانند روانشناسان حقیقی را شناسایی کنند، یادآور می‌شود: در حال اجرایی کردن برنامه‌هایی هستیم، البته در حال حاضر اسامی روانشناسان دارای پروانه صلاحیت در سایت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ثبت شده است. بنابراین مردم برای شناسایی روانشناسان حقیقی باید به این سایت مراجعه کنند.
دکترحاتمی ادامه می‌دهد: اگر روانشناسی فاقد پروانه بود یعنی آن فرد از نظر سازمان نظام روانشناسی صلاحیت ارائه خدمات روانشناسی را ندارد، چه بسا افرادی که فاقد پروانه روانشناسی هستند اما در فضاهای مجازی خدمات روانشناسی و مشاوره ارائه می‌دهند و مردم از این موضوع بی‌اطلاع هستند، لذا سازمان تنها مرجع تعیین صلاحیت روانشناسان است.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور می‌افزاید: توصیه می‌شود افرادی که در رشته روانشناسی و مشاوره تحصیل کرده‌اند عضو سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور شوند تا به راحتی در این زمینه فعالیت کنند. همچنین روانشناسانی که فاقد پروانه اشتغال و عضو سازمان هستند می‌توانند با نظارت روانشناسانی که تا مدرک دکترا تحصیل کرده‌اند و دارای پروانه هستند در این زمینه فعالیت کنند، لذا هیچ محدودیتی برای فعالیت روانشناسان و مشاوران وجود ندارد، همچنین دانشجویان این رشته‌ها می‌توانند تحت نظارت استاد ناظر فعالیت کنند.
درحالی که حمایت از حقوق مردم ایران یکی از اهداف سازمان نظام روانشناسی به شمار می‌رود، دکترحاتمی بیان می‌کند: هستند افرادی که به دلیل فعالیت این متخلفان سوء استفاده‌های مالی و عاطفی زیادی را متحمل شدند و خانواده‌هایشان از هم پاشید، لذا به عنوان رئیس سازمان نظام روانشناسی اعلام می‌کنم که مردم تنها از طریق نماد سازمان از اعتبار پروانه روانشناسان و مشاوران مطلع شوند و یا با مراجعه به سایت سازمان آنها را به رسمیت بشناسند، در غیر این صورت سازمان مسئولیتی در این زمینه ندارد، البته دربرابر روانشناسانی که دارای پروانه هستند اما تخلف می‌کنند، مسئول است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا دریافت خدمات روانشناسی و مشاوره به صورت تلفنی و مجازی امکان‌پذیر و موثر است؟ نیز اینگونه توضیح می‌دهد: مشاوره تلفنی و اینترنتی اساس علمی دارد، به طور مشخص تنها به منظور مداخله در بحران و راهنمایی مشاوره تلفنی توصیه می‌شود، اما روان درمانی و مشاوره از طریق تلفن جایز نیست، زیرا مشاوره و روانشناسی باید به صورت رو در رو اتفاق بیفتد تا رفتار مراجعه کننده بررسی شود، مهمترین کار درمان و مداخله “تشخیص صحیح” است، زمانی که مشاوره به صورت مجازی انجام شود، تشخیص صحیح صورت نمی‌گیرد و مداخلات و توصیه‌ها جنبه علمی و تاثیرگذاری نخواهند داشت، لذا دریافت خدمات روانشناسی از طریق فضای مجازی یا به صورت تلفنی امکان پذیر نیست و می‌تواند آسیب‌ها را نیز افزایش دهد.
طرح‌ریزی آئین‌نامه کمیسیون روانشناسی و مشاوره فضای مجازی
البته رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور جهت قانونمندسازی فعالیت روانشناسان در فضای مجازی، از طرح‌ریزی آیین‌نامه کمیسیون روانشناسی و مشاوره فضای مجازی خبر می‌دهد و می‌گوید: این کمیسیون بر مسائل بوم شناختی، تلفنی، اینترنتی و فضاهای مجازی فعالیت خواهد کرد تا مردم بتوانند فضای مجازی را به فرصت تبدیل کنند و از خدمات روانشناسی و مشاوره بهره گیرند. حیطه فعالیت روانشناسان علاقه‌مند برای ارائه خدمات در فضای مجازی مشخص می‌شود که تا چه حد می‌توانند در فضای مجازی فعالیت کنند.
دکترحاتمی می‌گوید که نقش فضاهای مجازی در توسعه روانشناسی انکارناپذیر است، باید فضای مجازی را به فرصت تبدیل کرد و از آن بهره گرفت، به ویژه اینکه در حوزه آموزشی فضای مجازی می‌تواند به سازمان نظام روانشناسی کمک کند. در حال حاضر اغلب آسیب‌ها ناشی از این است که مردم از نحوه فعالیت سازمان نظام روانشناسی آگاهی ندارند و سلامت روانی‌شان بالا نیست، به همین دلیل به راحتی فریب افراد غیر متخصص را می‌خورند.
آمادگی سازمان نظام روانشناسی برای آموزش سطح سواد سلامت جامعه
رئیس سازمان نظام روانشناسی با بیان اینکه سطح سواد سلامت روانی مردم کم است، معتقد است: در جلسه‌ای که چند روز گذشته با یکی از اعضای شورای شهر برگزار شد، سازمان نظام روانشناسی جهت افزایش سطح سواد سلامت مردم اعلام آمادگی کرد تا آموزش‌هایی را در این زمینه ارائه دهد، در حال حاضر ازطریق شهرداری‌های کل در استان‌ها، شهرستان‌ها و شوراهای شهر پروتکل‌هایی آماده شده است. صداوسیما نیز در این زمینه می‌تواند سازمان نظام روانشناسی را یاری کند.
دکترحاتمی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به وضعیت روانی جامعه ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: گرچه ایران کشور آرامی بوده است، اما باتوجه به جنگ‌هایی که در منطقه خاورمیانه به وقوع پیوست، تلاطماتی ایجاد شد که سبب شد ایران متاثر از این وضعیت، استرس و فشار روانی تحمل کند. از طرفی دیگر نیز تحریم‌های ظالمانه استکبار جهانی، مسائل اقتصادی، بحران‌های طبیعی مانند سیل و زلزله مجموعه‌ای از آسیب‌های روانشناختی را برای ایران ایجاد کرد.
بنابر اظهارات رئیس سازمان نظام روانشناسی فضای مجازی یکی از عوامل بروز مشکلات روانی ایران است، عدم آگاهی از نحوه صحیح استفاده از فضای مجازی در کشور به خوبی نهادینه نشده است و هنوز جامعه نحوه چگونگی استفاده از این ابزار مهم را نمی‌داند، همین مسئله باعث شده فضای مجازی از نظر روانی به جامعه آسیب وارد کند.
گرچه وضعیت کشور باعث شده استرس و اضطراب تشدید شود اما رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور می‌گوید: ناهماهنگی روانشناسان در مقابله با آسیب‌های اجتماعی باعث شده نتوانیم از همه ظرفیت‌های مهم کشور استفاده کنیم. به طور مثال صدا و سیما در برنامه‌های خود از افرادی به عنوان روانشناس، مشاور و کارشناس دعوت می‌کند که رشته تحصیلی آنها هیچ ارتباطی به حوزه روانشناسی ندارد. از طرفی دیگر سازمان بهزیستی نیز در زمینه صدور مجوز مداخله می‌کند. مجموعه این ناهماهنگی‌ها باعث شده ایران در برخی از شاخص‌های اختلالات روانشناختی وضعیت خوبی نداشته باشد.
وی می‌افزاید: بر اساس آمارها ایران در زمینه طلاق وضعیت خوبی ندارد، در زمینه اعتیاد و رفتارهای پرخطر نیز افزایش چشمگیری داشته‌ایم و باید گفت اختلالات روانی، افسردگی، اضطراب و استرس از مسائلی است که در جامعه وجود دارد.
این روانشناس معتقد است که در مدارس نیز دانش‌آموزان به غربالگری جدی نیاز دارند، زیرا رفتارهایی مانند بیش فعالی، اختلالات سلوک و اضطراب باعث افت تحصیلی تعدادی از دانش‌آموزان شده است. مجموع این مسائل باعث شده کشور سیمای روانشناختی خوبی نداشته باشد.
