به گزارش سایک نیوز به نقل از مهرخانه، بر اساس آخرین آمارهای ارائه شده از سوی سازمان پزشکی قانونی استان تهران، در ۶ ماهه نخست امسال، ۱۵۴۴ هزار مورد مراجعه به پزشکی قانونی تهران ثبت شده است که از این میان این تعداد، ۴۲ مورد مربوط به معاینه اختلال هویت جنسی بوده است که این آمار رقم قابل تأملی بهشمار میآید. ضمن اینکه این آمار تنها مربوط به پزشکی قانون استان تهران است و احتمالاً آمار شهرستانها بیش از این تعداد باشد. در این گزارش به وضعیت بیماران مبتلا به اختلال هویت جنسی در کشورمان میپردازیم.
اختلال هویت جنسی یا تراجنسی (ترنسسکچوالیسم) اختلالی است که شخص مبتلا به آن در جسم یک جنسیت زندگی میکند اما هویت و روحیات جنسیت دیگری را دارد. درواقع، جنسیت جسمی بیمار با جنسیت روحی او در تضاد است و شخص از پذیرش جنسیت ظاهری خود بهشدت ناراضی است. در این حالت که از آن بهعنوان برزخ جنسیت نیز نام برده میشود، فرد در دوگانگی جسمی و روحی قرار داد که هر کدام متعلق به یک جنسیت است.
آمار مبتلایان به اختلال هویت جنسی
بنابر آمار اعلام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، از هر صد هزار پسر متولدشده یک نفر و از هر چهارصد هزار دختر متولدشده، یک نفر مبتلا به این اختلال هستند. در ایران آمار دقیقی در رابطه با این بیماران وجود ندارد و گفته میشود در بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر، یک نفر به این اختلال مبتلا میشود که عوارض آن از کودکی تا اوایل جوانی خود را نشان میدهد. همچنین، بهطور متوسط هر ساله حدود ۶۰ مورد جدید از این اختلال در کشور معرفی میشود که مراحل تشخیصی را در پزشکی قانونی انجام میدهند. از این تعداد، ۴۰ نفر مجوز عمل جراحی میگیرند اما بقیه آنها، اختلالاتی دارند که مانع از تصمیمگیری برای عمل جراحی میشود.
درحالیکه بعضی از آمارها نشان از افزایش آمار مبتلایان به اختلال هویت جنسی دارد اما دکتر انور صمدیراد، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با این مسأله مخالف است و اعتقاد دارد به دلیل آشنایی بیشتر مردم با این معضل و فراهم شدن زمینهای برای بروز این افراد در جامعه، آنها نسبت به گذشته بیشتر دیده میشوند اما این به معنای افزایش تعداد این بیماران نیست.
براساس آمارهای جهانی تمایل به تغییر جنسیت مذکر به مؤنث به میزان ۳ تا ۸ برابر بیشتر از تمایل به تغییر جنسیت مؤنث به مذکر است، درحالیکه در کشور ما آمار رسمی و دقیقی از تعداد مبتلایان به اختلال هویت جنسی وجود ندارد اما براساس یکی از آمارها از سال ۸۲ تا سال ۹۰، سازمان پزشکی قانونی بیش از هفتصد مورد بیمار T.S را پذیرش کرده بود که ۷۵ تا ۸۰ درصد آنها را مردان تشکیل دادهاند. به گفته فرزانه یعقوب، رییس اداره مددکاری وزارت بهداشت نیز براساس آمارهای روانشناسی در هر ۱۰۰ هزار زن بزرگسال یک نفر و در هر ۳۰ هزار مرد بزرگسال یک نفر خواهان دگرگونی جنسیتی هستند و این موضوع، الگویی در تمام کشورهاست.
چرا پسران بیش از دختران به فکر درمان خود هستند؟
این در حالی است که پروفسور میرجلالی، مؤسس اولین کلینیک GRS ایران و پژوهشگر حوزه تغییر جنسیت معتقد است براساس تجربیات ۲۵ ساله او در این حوزه، تعداد دخترانی که میخواهند پسر شوند تقریباً مساوی با پسرانی است که میخواهند دختر شوند و درصد آن ۴۵ به ۵۵ درصد است. البته، به گفته جلالی، پسرانی که میخواهند دختر شوند بیشتر به پزشک مراجعه میکنند و به فکر درمان خود هستند. از سوی دیگر، جامعه ما پسرانی که میخواهند دختر شوند را به راحتی قبول نمیکند و در تربیت و طرز رفتار و فکر ما پسری که خود را آرایش میکند و تمایل به دختر شدن دارد بسیار زنندهتر از دختری که میخواهد پسر شود به نظر میرسد. حتی در فرهنگ ما زنانی که خود را مرد جلوه میدهند تحسین میشوند و همین نگاههای اجتماعی سبب میشود درصد مراجعه پسرانی که میخواهند دختر شوند برای عمل بیشتر باشد، چراکه این افراد زندگی سختتری دارند.
علل تربیتی و فیزیولوژیکی ابتلا به اختلال هویت جنسی
علل اختلال هویت جنسی افراد متفاوت است اما بهطور کلی میتوان این علل را به دو دسته تربیتی و فیزیولوژیکی تقسیمبندی کرد. علل تربیتی به الگوهای رفتاری برمیگردد که شخص در دوران کودکی خود از پدر، مادر و سایر اطرافیان اخذ میکند که ممکن است این الگوها با جنس او همخوانی نداشته باشد. در خصوص علل فیزیولوژیکی نیز میتوان به تحقیقات دانشگاه UCLA استناد کرد که براساس آن در دوران جنینی که مغز به بدن دستور دختر بودن یا پسر بودن میدهد، بدن این افراد از مغز نافرمانی میکند.
مشکلات فردی و اجتماعی بیماران
افرادی که مبتلا به اختلال هویت جنسی هستند، مشکلات زیادی را در زندگی خود تجربه میکنند. به گفته الهه فرسادخلیلی، محقق حوزه ترنسجندریسم، این افراد دچار سردرگمی هویتی هستند و دائماً احساس گناه میکنند و از بدن خود بیزار هستند. آنها در خیابان بسیار اذیت میشوند و شاهد انواع مزاحمتها هستند. مشاغل مناسب ندارند و اگر کارفرما متوجه مشکلشان بشود، یا اخراجشان میکند یا پیشنهادهای غیراخلاقی به آنها میدهد. این افراد برای تهیه غذا و جای خواب نیز دچار مشکل هستند و در نتیجه این مشکلات، دچار سرخوردگی اجتماعی میشوند. آنها تمام حرفها، توهینها و طردشدنها را تحمل میکنند تا آنچه را هستند نشان دهند.
نرخ اقدام به خودکشی در مبتلایان به اختلال هویت جنسی ۷۰ درصد است
مبتلایان به اختلال هویت جنسی، سختترین دوره زندگی خود را در دوران بلوغ طی میکنند و معمولاً تعدادی از آنها در این سنین از منزل فرار میکنند یا دست به خودکشی میزنند. حدود ۳۳ درصد از این بیماران اگر تحت درمان قرار نگیرند، خودکشی میکنند. به گفته مرتضی رستمی، مدرس دانشگاه علامه طباطبایی و محقق حوزه ترنسسکچوالیسم، افکار خودکشی این افراد ۱۰۰ درصد است یعنی همه آنها حداقل یکبار به خودکشی فکر کردهاند. اما نرخ اقدام به خودکشی در این قشر ۷۰ درصد است به این معنا که از هر ۱۰ نفر آنها ۷ نفر اقدام به خودکشی کردهاند. براساس آمارهای جهانی، بین ۴۰ تا ۶۰ درصد از بیماران مبتلا به TS به دلیل فشار ناشی از تضاد جسم و روح، دست به خودکشی میزنند و بقیه بیماران هم یا با انجام عمل جراحی تغییر جنسیت میدهند یا به افسردگیهای شدید مبتلا میشوند.
دلیل افزایش خودکشی در میان این بیماران این است که آنها نمیتوانند خود را به جامعه نشان دهند و جامعه نیز برخورد درستی با آنها ندارد. خانواده این افراد هم معمولاً چنین اختلالی را نمیپذیرند و زمانی که فرد نتواند مشکل خود را با خانواده مطرح کند، به شدت آسیب میبیند و اگر در نوجوانی اطلاعی از TS بودن خود نداشته باشد، تصور میکند دچار انحراف جنسی است و امکان خودکشی در او زیاد میشود.
بهترین سن برای عمل تغییر جنسیت ۱۸ تا ۲۲ سالگی است
به گفته میرجلالی بهترین سن برای عمل تغییر جنسیت ۱۸ تا ۲۲ سالگی است و باید هر چه زودتر امکان عمل این افراد فراهم شود. اگر عمل در این سنین انجام شود، این افراد میتوانند مثل یک فرد معمولی و با هویت واقعی وارد بازارکار یا دانشگاه شوند و دیگر لازم نیست هزینههای جبرانناپذیری را متحمل شوند و تن به کارهایی دهند که سلامتی آنها را تهدید میکند. همچنین، باید خدمات مشاوره و مددکاری برای خانواده این افراد در نظر گرفته شود تا در جریان بیماری فرزندشان قرار گیرند و رضایت و حمایت آنها برای عمل جراحی جلب شود.
مجاز شدن عمل تغییر جنسیت با صدور فتوای امام خمینی (ره)
در کشور ما عمل جراحی تغییر جنسیت قدمتی بیش از ۳۰ ساله دارد. در سال ۱۳۶۳ بود که امام خمینی(ره) با صدور فتوایی عمل تغییر جنسیت را مجاز اعلام کردند و اولین کسی که این عمل جراحی را انجام داد مردی بود که پس از عمل، تبدیل به زن شد و مریم ملکآرا نام گرفت.
مسیر قانونی تغییر جنسیت
فردی که دچار این عارضه است باید مسیری حدوداً یک ساله را طی کند تا بعد از بررسیهای روانشناختی مشخص شود راهی جز تغییر جنسیت ندارد. متقاضی ابتدا باید دادخواستی جهت صدور مجوز عمل جراحی تغییر جنسیت به دادگاه خانواده محل سکونت خود تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی، او را به پزشکی قانونی جهت معاینه و صدور گواهی معرفی میکند. در صورت تأیید پزشکی قانونی، دادگاه مجوز انجام عمل جراحی و طی مراحل درمانی را صادر میکند. پس از انجام عمل جراحی، متقاضی دادخواستی به انضمام مدارک پزشکی و گواهی انجام عمل جراحی به خواسته اثبات جنسیت و تغییر نام به طرفیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه، تقدیم دادگاه میکند و پس از صدور دادنامه، اداره ثبت احوال، اسناد هویتی او را تغییر میدهد.
اما مشکل حقوقی که در رابطه با مبتلایان به اختلال هویت جنسی وجود دارد این است که به گفته غزال زعفرانی، وکیل پایه یک دادگستری و استاد دانشگاه، در قوانین ما از مبتلایان به این اختلال و وضعیت حقوقی آنها پس از تغییر جنسیت سخنی به میان نیامده و مسایل حقوقی نظیر وضعیت ازدواج سابق بر تغییر جنسیت، سهمالارث و… مربوط به این افراد نامشخص است.
مهمترین موضوعی که در کشور ما در رابطه با بیماران تراجنسی وجود دارد این است که به درستی مشخص نیست کدام دستگاه متولی اصلی امور مربوط به این افراد است. درحالیکه وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره)، قوه قضاییه و پزشکی قانونی از جمله دستگاههایی هستند که هر یک بهصورت جداگانه فعالیتهایی در این رابطه انجام میدهند.
سازمان بهزیستی و لایحه حمایت از بیماران مبتلا به اختلال هویت جنسی
بهزیستی مهمترین سازمانی است که بهطور مشخص حمایت از بیماران مبتلا به اختلال هویت جنسی را پذیرفته است. حتی سال گذشته مسئولان این سازمان اعلام کردند لایحه حمایت از بیماران اختلال هویت جنسی را که ناظر به تمامی جنبههای فقهی و حقوقی این موضوع است به منظور حمایتهای هرچه بیشتر از این افراد در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تدوین و به مجلس ارایه کردهاند.
حبیبالله مسعودیفرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور کمکهای مالی سازمان بهزیستی به این افراد را بسیار محدود و نهایتاً ۴ تا ۵ میلیون تومان عنوان و اضافه میکند که در بسیاری از موارد این افراد از خانواده خود طرد میشوند که در آن صورت خدمات مشاورهای و مددکاری از سازمان بهزیستی دریافت میکنند.
لزوم تحت پوشش بیمه قرار گرفتن جراحیهای تغییر جنسیت
یکی از مهمترین گلایههای بیماران مبتلا به اختلال هویت جنسی، عدم پوشش کامل هزینههای درمان این افراد است زیرا سازمانهای بیمهگر جراحیهای دیگر را در اولویت قرار میدهند و جراحی تغییر جنسیت در آخرین نوبت لیست آنها قرار دارد. به گفته مسعودیفرید، این جراحیها در حال حاضر تحت پوشش بیمه نیستند و جزء اعمال زیبایی محسوب میشوند! و بسیاری از مبتلایان به این بیماری توان مالی لازم برای پرداخت هزینههای این جراحیها را ندارند. به همین دلیل لزوم تحت پوشش بیمه قرار گرفتن این جراحیها در حال حاضر بسیار محسوس بوده و برای تحقق این امر در حال رایزنی هستیم.
کاستیهای وزارت بهداشت
وزارت بهداشت، دستگاه دیگری است که جزء متولیان امور مربوط به مبتلایان به اختلال هویت جنسی قرار دارد اما در حال حاضر، تنها اقدام این وزارتخانه معرفی مراکز معتبر برای شناسایی و درمان است که این کار نیز به دلیل مسؤولیت پزشکی قانونی کشور که مرجع صدور حکم تغییر جنسیت است، انجام میگیرد. این در حالی است که این افراد از نظر دستیابی به پزشک متخصص و کاربلد، تهیه دارو و مشکلاتی که ممکن است در طی مراحل درمان برای آنها بهوجود بیاید از جمله حمله قلبی و ابتلا به سرطان به دلیل استفاده زیاد از داروهای هورمونی، نیازمند اقدام مؤثر وزارت بهداشت در این زمینه هستند. از سوی دیگر، متأسفانه طی سالهای اخیر شاهد فعالیت جراحان زیبایی تازهکار و جراحان عمومی در این عرصه هستیم که به دلیل نداشتن تجربه کاری، ممکن است آسیبهای جبران ناپذیری به این بیماران وارد کنند. ازاینرو، لازم است وزارت بهداشت سازوکار علمی مناسبی برای روند عملهای جراحی تغییر جنسیت و صدور مجوز برای پزشکان متخصص در این زمینه را در دستورکار خود قرار دهد.
موازیکاری سازمان بهزیستی و کمیته امداد
یکی دیگر از دستگاههای متولی در زمینه بیماران مبتلا به اختلال هویت جنسی، کمیته امداد است. به دلیل سنگین بودن جراحیهای تغییر جنسیت این افراد تا مدتها توانایی کار کردن ندارند. از سوی دیگر، پس از بهبود نیز فرد باید مدتی در انتظار آماده شدن اوراق هویتی خود سپری کند. در این شرایط، این افراد که در ۹۰ درصد مواقع از سوی خانواده طرد شدهاند در کنار مشکلات روحی، درگیر نیازهای مالی نیز خواهند شد. اگرچه گفته میشود که کمیته امداد به این افراد وام اعطا کرده و یا به دلیل عدم توانایی آنها برای انجام کار در موارد معدودی به آنها مستمری پرداخت میکند اما از آنجا که مسؤول اصلی پرداختن به وضعیت این بیماران، سازمان بهزیستی است و طی سالهای اخیر، سیاست حذف موازیکاری این دو سازمان در دستورکار بوده است، کمیته امداد عملاً اقدام در خور توجهی برای بهبود وضعیت این بیماران انجام نمیدهد.
بیشتر بخوانید: