اعتیاد معضلی اجتماعی و در عین حال جهانی است که بیشتر کشورها با آن دست وپنجه نرم می کنند؛ضمن اینکه کشور ما نیز مستثنی از این امر نبوده است و نیست.
پیش تر هر وقت از اعتیاد و معتاد سخن به میان می آمد، خیلی ها، مردی را در ذهن خود تجسم می کردند که معتاد است اما انگار این روزها اعتیاد را برخی مدعیند که دارد زنانه می شود.
ادعاهای متفاوتی درباره زنانه یا مردانه شدن اعتیاد در کشور وجود دارد والبته در پس همه این اظهارات مستنداتی وجود دارد که به برخی گفته ها عینیت می بخشد.
آماروارقام موجود هم حکایت از آن دارد که از یک میلیون و۳۲۵ هزارمعتادی که در کشور بسر می برند، پنج درصد ، زن هستند. این آمار همچنین گویای آن است که طی پنج سال اخیر، اعتیاد در زنان تا ۲ برابر رشد داشته است.
علاوه براین مطالعات ومشاهدات نشان می دهد که تغییرالگوی مصرف معتادان از سنتی به محرک صنعتی وکاهش تفاوت های جنسیتی درسوء مصرف مواد بر آمار معتادان زن درکشور افزوده است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی در این راستا برای معضل اعتیاد، مشکلات زنان معتاد و اینکه آیا اعتیاد زنانه شده است یا خیر، میزگردی را با کارشناسان برگزار کرد که پرویز افشار، سخنگو و معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر، سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام و علیرضا احمدیان مدیرکل برنامه ریزی و ارزشیابی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ، کارشناسان این میزگرد بودند.

**نقش جنسیتی در اعتیاد تغییر یافته است
پرویزافشار، سخنگو ومعاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر،شکنندگی زنان را دربرابر اعتیاد در حد «زیاد» ارزیابی می کند و می گوید: اگر زنی تحت تاثیر اعتیاد قراربگیرد علاوه برآنکه عوارضی را در خانواده ایجاد می کند می تواند شعاع زیادی را در بربگیرد و کل جامعه را تحت تاثیر قرار بدهد.
افشار با تاکید برکاهش تفاوت های جنسیتی درامر اعتیاد، می افزاید: نقش های جنسیتی اعتیاد عوض شده است؛ به عبارت دیگر، مشاهدات، حکایت از آن دارد که بروز و نمود اعتیاد زنانه، بیشتر است؛ از سوی دیگر اعتیاد در بیشتر مواقع در زنان معتاد حال حاضر با مواد محرک شروع می شود و این افراد زودتر از معتادان به مواد سنتی به خط پایان می رسند.

** آیا افزایش شمار زنان معتاد در پاتوق حاکی از افزایش جمعیت آنان است؟
افشار در پاسخ به این سوال چنین جواب می دهد: مشاهده زنان معتاد در پاتوق ها (محل تجمع معتادان )به معنای آن نیست که اعتیاد زنان در پنج سال اخیر ، پنج برابر شده است بلکه به آن معناست که مدت زمانی که افراد به آخر خط رسیده اند کوتاه تر شده است به همین علت در خیابان بیشتر مشاهده می شوند.
وی در توضیح این اظهارات می افزاید: اگر زن معتاد از وضعیت بهتری برخوردار باشد و به آخر خط نرسیده باشد در خیابان نیز کمتر دیده می شود. بنابراین مشاهده زنان معتاد در پارک ها و یا پاتوق ها تنها مبین زنانه شدن اعتیاد یا افزایش شمار آنان نیست.
آمار اعتیاد زنان در سال ۸۰ حکایت از آن دارد که زنان، پنج درصد کل معتادان را تشکیل می دهند؛ حال آنکه در طرحی که سال ۹۰ اجرا شد و البته روش شناسی یا متدولوژی آن با طرح اولیه متفاوت بود ، شاهد آن بودیم که این رقم به ۹ درصد رسیده و این، یعنی آنکه سن اعتیاد زنان در مجموع شمارش معتادان ۲ برابر شده است.

** الگوی مصرف مواد در زنان مهم تر از اعتیاد آنان
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر،الگوی مصرف مواد در زنان را مهم تر از اعتیاد آنان عنوان کرد و گفت: این مبحث مهم تر از اعتیاد است. متاسفانه زنان به علت ورودشان به برخی مکان های زنانه همچون آرایشگاه ها و سالن های ورزشی در معرض موادی هستند که مشتقات این مواد عمدتا ازمواد صنایعی جدید همچون آمفتامین ها تشکیل شده است.
وی با بیان اینکه زنان، مواد محرک صنعتی را براثر القائات مراکز یاد شده عمدتا برای کاهش وزن، تناسب اندام، ابراز وجود و درمعرض توجه قرار گرفتن مصرف می کنند؛ افزود: گرچه این مواد وابستگی جسمی زیادی ایجاد نمی کنند اما وابستگی روانی و تخریب مغزی بالایی دارند و درمانشان ساده نیست؛ ضمن اینکه درمان این نوع وابستگی ها نه تنها گران که خیلی وقت گیر است و به مداخلات روان شناسی هم نیازدارد.
افشار به مشکلی در ارتباط با درمان مصرف کنندگان مواد محرک صنعتی هم اشاره کرد و آن اینکه دانش تخصصی و نیروهای متخصص در زمینه مواد محرک صنعتی همچون موادمخدر سنتی دراختیار نداریم که در این راستا به نظر می رسد نقش روانشناسان در درمان مواد محرک و جدید، پررنگ تر است.

** رغبت به مصرف مواد محرک صنعتی در زنان بیشتر است
معاون کاهش تقاضا وتوسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره رغبت زنان به مصرف مواد مخدرصنعتی می گوید: هیچ مطالعه ای که نشان دهد زنان بیشتر به مصرف مواد مخدر سنتی و یا مواد محرک صنعتی گرایش دارند دردست نداریم؛ اما مطالعات میدانی کوچک حکایت از آن دارد که گرایش زنان به سمت مواد محرک صنعتی بیشتر است.
افشار در عین حال مصرف مواد محرک صنعتی را آسان بیان می کند و اظهار می دارد: برخی زنان از روی ناآگاهی و راحتی مصرف به سمت این مواد محرک ترغیب می شوند غافل از آنکه پس از مدتی با مشکل وابستگی روبرو می شوند.
وی مکانیسم عدم گرسنگی را از عوارض جانبی مواد محرک صنعتی و روانگردان ذکر می کند و اینکه با این عارضه ، وابستگی ایجاد می شود و آنجاست که فرد دچار بدخلقی، افزایش ضعف، عرق ریزی، بی خوابی، کم خوابی وبی اشتهایی می شود.
افشار در ادامه می گوید: فرد با فردی کج خلق مواجه می شود ، تلاش می کند آن را درمان کند و ازآنجاست که به سوی مصرف مواد دیگری همچون ترامادون روی می آورد و پس از مدتی دچار مصرف چند ماده ای می شوند.

**مصرف چند ماده ای
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر اظهار می کند: مشکلی که متوجه زنان جامعه ماست گرایش ناآگاهانه به سوی مواد محرک صنعتی است همچنین دنباله روی بسوی مواد دیگری همچون دیازپام که خلق را تثبیت کند که این امر دو خطر جدی در بردارد؛اول آنکه مصرف چند ماده ای درمانش بسیار سخت است و دوم آنکه مصرف چند ماده ای باعث می شود فرد مصرف کننده خیلی زود مهارت هایش را از دست بدهد و به معتاد آخر خط بدل شود.
افشار خاطرنشان می کند: یک فرد معتاد به مواد مخدر سنتی در یک دوره هشت تا۱۰ ساله، مهارت هایش را از دست می دهد و از ن پس با مصرف مواد ترکیبی برای تثبیت مواد اصلی تبدیل به مصرف کننده چند ماده ای تبدیل می شود در حالی که در معتادان به مواد محرک صنعتی این رقم به ۲ تا پنج سال تقلیل می یابد؛ یعنی یک فرد از زمانی که با مواد محرک صنعتی آشنا می شود ظرف چهار تا پنج سال طول می کشد تا به آخر خط برسد.

** افزایش سهم زنان معتاد در مرگ و میر
افشار با اشاره به افزایش عوارض سلامتی و آمار مرگ و میر معتادان مصرف کننده چند ماده ای می گوید: با وجود آنکه در طول ۲ سال گذشته آمار خام مرگ و میرخیلی افزایش نیافته اما سهم زنان از این مرگ ومیرافزایش داشته است و این ، نشان می دهد که اعتیاد زنان بیشتر متوجه مصرف چند ماده ای است که آنها را به سمت و سوی مرگ ومیر سوق می دهد واینها جزو علائم هشدار دهنده ای است که باید به آنها توجه داشت.

** چقدر معتاد داریم؟
و اما آمار جدید معتادان کشور که به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر هنوز استخراج نشده است. وی اظهار می دارد: اجرای طرح شیوع شناسی به پایان رسیده است و اینک نیازمند تحلیل وکار کارشناسی متخصصان هستیم تا آمار جدید معتادان اعلام شود.
این مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر، آخرین آمار معتادان را به سال ۹۰ مربوط می داند که در آن سال شمار معتادان را یک میلیون و۳۲۵ هزار تن عنوان کردند.
افشار ادامه می دهد: بطور قطع الگوی مصرف، الگوی شیوع مواد مخدر و نیز جنسیت مصرف کنندگان نسبت به گذشته تغییرکرده است.
افشار، درباره نحوه استخراج و تحلیل آمار اعتیاد می افزاید: شیوع اعتیاد در برخی استان ها کم و دربرخی دیگر زیاد است، مثلا در استان چهار محال بختیاری و زنجان شیوع اعتیاد زیر یک درصد و در برخی دیگر از استان ها این رقم، پنج درصد است.
وی در ادامه می گوید: وقتی می گوییم آمار اعتیاد فلان مقدار است نگاه ما یک منطقه آلوده تهران و یا یک استان با شیوع اعتیاد بالاست؛ غافل از اینکه در بخش عمده ای از مملکت ممکن است شیوع درآن حد نباشد بنابراین باید آمار استخراجی با محاسبه شیوع اعتیاد در همه مناطق در کنارهم استخراج شود.
وی می افزاید: برآورد من، شما و سایر مردم دربحث افزایش آمار اعتیاد بر اساس مشاهدات است و تا زمانی که آماری بیرون نیاید نمی توانیم بطور قطعی بگوییم آمار اعتیاد افزایش داشته است.آمار آسیب های اجتماعی مبتنی بر سرشماری نیست مبتنی برگرفتن پرسشنامه یک جمعیت آماری، مصاحبه چهره به چهره و خوداظهاری است. البته مکانیزم های متفاوتی در دنیا وجود دارد. طرح های مختلفی که با محاسبه یکسری ضرایب؛ آماری را ارائه می دهند؛ انکار و مخفی کاری هم دراین زمینه وجود ندارد و تنها با استخراج آمار ارائه خواهد شد.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در ادامه می افزاید: هر چند معتقدیم که باید شاهد تغییر الگوی مصرف و شیوع مواد مخدر در کشور باشیم اما تنها مشاهدات، نمی تواند حاکی ازرشد اعتیاد باشد یعنی تنها مشاهده زنی که در پارک در حال مصرف مواد مخدر است بطور قطع نشانه اعتیاد آن شخص و یا افزایش شمار معتادان نیست.

**اعتیاد چیست؟
این مسئول ستاد مبارزه با مواد مخدر، اعتیاد را چنین تعریف می کند: اعتیاد، یعنی استمرار مصرف که در فرد استقرار یافته باشد و فرد به مصرف آن وابستگی پیدا کرده باشد.
وی با ذکر مصداق هایی درجامعه دانشجویی و دانش آموزی می گوید: وقتی می گوییم یک درصد دانش آموزان مواد مخدر مصرف می کنند به معنای آن نیست که یک درصد دانش آموزان معتادند. یعنی مصرف کنندگانی هستند که ممکن است بین یک تا چند بار مواد مخدر مصرف کرده باشند و البته میان اینها هم ممکن است عده کمی معتاد باشند که برای آنان هم برنامه داریم.

** درمان؛ قدم اول حمایت اجتماعی معتاد است
افشار، درمان اعتیاد را اولین قدم برای حمایت اجتماعی از معتاد می داند و اظهار می دارد: موضوع حمایت از افراد معتاد درحیطه یک اداره یا یک ستاد نیست.بحث حمایت ازگروه های آسیب پذیر و یک دهک از افرادی که از مواهب حمایت ها برخوردار نمی شوند برعهده وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی است و دراین زمینه ما با مشکلات جدی روبرو هستیم.
معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به قانون مبارزه با مواد مخدر به عنوان قانونی جامع می افزاید: درماده ۱۵ این قانون و در تبصره ب ذیل ماده آمده است؛ وزارت تعاون کارورفاه اجتماعی تحت پوشش قراردادن درمان وکاهش آسیب های معتادان بی بضاعت را به عنوان یک تکلیف خاص دانسته است.
وی در ادامه می گوید: وزارت تعاون طبق این قانون باید فرصتی فراهم کند تا همه مردم و به ویژه معتادان با همه نوع پوشش بیمه ای، بتوانند از بیمه های بستری استفاده کنند که این نیزبه عنوان یک تکلیف عام دانسته شده است و باید ببینیم کدام یک ازاین تکالیف تاکنون انجام شده است؟
این مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر ، درمان معتادان را در بخش حمایت های اجتماعی قدم اول می داند و می گوید: البته در بخش های دیگری نیز همچون کاریابی، خانوادگی، برقراری یارانه، شغل و مسکن هم اقدامات حمایتی انجام شده است بطوریکه طی ۲سال گذشته یکی از برنامه های جدی ستاد مبارزه با مواد مخدرحمایت اجتماعی از صیانت اشتغال و توانمندسازی بوده است.
افشار، ایجاد۲ تا سه هزار فرصت شغلی برای معتادان بهبود یافته را نتیجه هم افزایی دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت تعاون و بهزیستی درحمایت از معتادان برمی شمرد.
این مقام ستاد مبارزه با مواد مخدر در عین حال به نکته ای اشاره می کند و آن اینکه وقتی درکشوری فرصت شغلی برای افراد عادی وجود ندارد، خیلی نباید انتظار ایجاد شغل برای معتادان بهبود یافته را داشت. این، خارج از حد تصور و حتی حاکمیت است.
وی با طرح این سوال که برای حمایت از معتادین چه کنیم؟ می افزاید: به نظربنده؛ بسنده کردن به بضاعت دولتی حاکمیت وتوان دولت وحاکمیت امر نابجایی است و باید به سمتی برویم که مردم، خود، بخشی از این موضوع را به برعهده بگیرند.
وی ادامه می دهد:۹۰ درصد بار درمان معتادان برعهده بخش خصوصی و سازمان های مردم نهاد است که خود مردم پول آن را پرداخت می کنند بنابراین باید در زمینه حمایت اجتماعی و شغلی هم چنین اتفاقی بیفتد.
وی همچنین از ایجاد مجمع حمایت از بهبود یافتگان اجتماعی و صیانت از بهبود یافتگان خبر می دهد و می افزاید: اساسنامه این مجمع تنظیم شده است.

** عقیم سازی راهکارجلوگیری از تولد نوزادان معتاد نیست
افشار به این سوال که آیا می توان از بچه دار شدن زنان معتاد جلوگیری کرد وآیا این، راهکار مناسبی است یا خیر؟ اینطور پاسخ می دهد؟ بچه آوری زنان معتاد امری طبیعی بشمار می آید چرا که زن معتاد در سن باروری و در عین حال بدون سرپناه، طبیعی است که می تواند فرزندی به دنیا آورد که البته نوزادش هم معتاد خواهد بود.
وی در عین حال بکارگیری سیاست های کنترلی ناباروری از جمله عقیم سازی را برای زنان معتاد را راهکاری مناسب نمی داند ؛ چرا که دربحث عقیم سازی نظرات شفاف علمی وجود دارد یعنی هیچ کس حق ندارد فردی را به دلیل وجود مشکلی یا بیماری همچون اعتیاد از زاد و ولد یا تکثیر نسل بازدارد.
این مسئول ستاد مبارزه با مواد مخدر استفاده از روش های ناباروی موقتی را از جمله راهکارهای کنترل بارداری زنان معتاد بیان می کند ومی افزاید: با بکارگیری این سیاست می توان از افزایش نوزادان معتاد جلوگیری کرد اما اینکه فردی را تنها به دلیل اعتیاد با روش هایی به ناباروی برسانیم و یا عقیم کنیم این، پذیرفته شده نیست و این موضوع در اسناد بین المللی و حقوق بین المللی اخلافی نیست.
وی می گوید: درست است که درمان نوزاد معتاد سخت است اما باید تلاش کنیم با راه های موقت پیشگیری ازبارداری زنان معتاد، این کودکان اصلا بدنیا نیایند.
وی ادامه می دهد: موضوع پیشگیری از بارداری زنان معتاد درجلسه ستاد کنترل آسیب های اجتماعی با تولی گری وزارت بهداشت مطرح است ؛ ضمن اینکه کارهایی دراین زمینه در حال انجام است.همچنین این موضوع دردستورکار دستگاه های ذیربط دیگری همچون شهرداری تهران و سازمان های مردم نهاد قرار دارد و که کارهایی در این زمینه انجام شده است.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر درادامه درمان نوزادان معتاد می افزاید: بحث درمان نوزدان معتاد؛ کوچک ترین کاری است که برای این دسته از نوزادان می توان انجام داد و مهم ترین دغدغه ما بدسرپرستی و یا بی سرپرستی آنان است که معضلاتی را همراه دارد و ممکن است منجر به فروش وسوء استفاده این نوزادان شود.
به گفته افشار در پاره ای از کشورها از نوزادان معتاد برای قاچاق اعضا استفاده می شوند و نمی توان منکراین مشکلات شد؛ باید چاره ای برای آنان اندیشیده شود.
**هویت نوزادان معتاد
افشارهمچنین با اشاره به بحث هویت نوزادان معتاد هم خاطرنشان می کند: هماهنگی هایی راجع به هویت وحضانت نوزادان معتاد درستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده است. ممکن است این نوزادان تک والدی باشند و والدشان مشخص نباشد؛ همچنین اگر بد سرپرست باشند سازمان های متولی همچون سازمان بهزیستی باید حضانت آنان را برعهده بگیرد.
افشار می گوید: مشکلات نوزادان معتاد زیاد است این مشکلات موردنظر مسئولان نیز هست و البته که مردم هم باید پای کار بیایند وکمک کنند.
** بزرگ ترین مشکل زنان بهبود یافته وجود اقامتگاه است
معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های ستاد مبارزه با مواد مخدر یکی از بزرگ ترین مشکلات زنان معتاد بهبود یافته را رها بودن ونداشتن یک اقامتگاه بیان می کند.
وی می گوید: برای رفع مشکل نداشتن اقامتگاه زنان معتاد «شلتر» یا اقامتگاه موقت شبانه را راه اندازی کردیم که اکنون هفت تا هشت استان ، شلتر دارند. این مراکز مختص اقامت شبانه معتادان است یعنی روزها می روند سرکار و شب ها به شلتر برمی گردند. برخی شلترها هم یک وعده غذا دارند که به معتادان می دهند.
افشار، شلترها را فقط هم ویژه زنان ندانست و گفت که مکان های یاد شده برای معتادان مرد هم تعبیه شده است.
وی می گوید: راه اندازی و توسعه شلترها به عنوان اولویت ستاد درسال ۹۴ به عنوان یک تکلیف برعهده بهزیستی گذارده شده است و منابع آن ازمحل اعتبارات کاهش آسیب ها تامین می شود.ضمن اینکه در سال ۹۴ چند شلتر ایجاد شد و در سال ۹۵ نیز این مهم باید توسعه یابد.
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، شمار شلترهای خاص زنان را پاسخگوی نیاز نمی داند و نیاز زنان معتاد را خیلی بیش از این ها ارزیابی می کند.
وی می افزاید: البته درکنار شلتر ها مرکز نگهداری زنان معتاد هم وجود دارد که علاوه براقامت شبانه خدمات توانمندسازی را انجام می دهند. این مراکز نگهداری توسط سازمان های مردم نهاد راه اندازی شده اند.
وی ادامه می دهد: بعضی مراکز درمان اعتیاد هم ویژه زنان معتاد است که کمپ های زنانه زیر نظرماده ۱۵ قانون ستاد مبارزه با مواد مخدر از جمله این مراکز به شمار می آیند؛علاوه براین مراکز بهاران هم داریم.
افشار می افزاید: از مجموع ۴۴ مرکز بهارانی که باید ایجاد می شد ۲۲ مرکز راه اندازی شده است که دو تای آن ویژه زنان است که یکی کاملا فعال و دیگری نیمه فعال است.

** برای درمان اعتیاد دیر شروع کردیم
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر می گوید: رهبر معظم انقلاب در جلسه خود با مسئولان فرمودند برای درمان اعتیاد دیرشروع کردیم .ایشان با زبان نرم گفتند که دنبال مقصر نگردید! این کار را۲۰ سال دیر شروع کردیم اما همه باهم باید آن را به سرانجام برسانیم.
افشار با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب مبنی براینکه اعتیاد از میان پنج آسیب مطرح جامعه از همه مهم تراست، تاکید کرد: با بیانات رهبری وظیفه سنگین ما مشخص است و البته آقا، سال ها پیش این مطلب را متذکر شده بودند که همه باید به فکر بیفتند. من چندین صحبت هم از امام راحل دارم که مهم ترین اولویت پس از جنگ را اعتیاد بیان کرده بودند.
وی خاطرنشان می کند: پس ازجنگ از امام خمینی (ره) می پرسند: جنگ تمام شد اکنون اولویت و مشکل ما چیست و ایشان می گویند اعتیاد. می گویند آنقدر معتاد نداریم. می گویند درآینده اعتیاد دامن گیرتان می شود و ازالان باید به فکر باشید.
معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: از سال ۶۸ تاکنون همه ساله رهبر معظم انقلاب به صراحت در سخنرانی هایشان به موضوع اعتیاد به عنوان اولویت اول اشاره کرده اند.
وی به دست نوشته مقام معظم رهبری در منشور مبارزه با مواد مخدر اشاره می کند و می افزاید: آقا با ابلاغ سیاست های کلان دست نوشته ای بسیار زیبا دارند که در آن اینطور نگاشته اند؛ « امیدواریم سران قوا سهم شان را در این مبارزه (مواد مخدر)مشخص کنند و طوری قدم بردارند که پس از مدتی به این نتیجه نرسیم که برآورد آقایون نادرست بوده و کارها برزمین مانده است.»
افشار ، حل مشکل اعتیاد را دغدغه همه مسئولان مید اند و معتقد است که در حوزه مواد مخدر کم کاری شده است، حال که متوجه شدیم باید پای کار بایستیم و کم کاری ها را جبران کنیم .

** شورای انقلاب فرهنگی پای کار است
معاون کاهش تقاضا وتوسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: اخیرا جلسه ای درباره بررسی وضعیت اعتیاد در کشور درشورای انقلاب فرهنگی با حضور جانشین دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدربرگزار شد. همه پای کار آمده اند و موضوع به دستگاه های عضو ابلاغ شده است تا نهایت همکاری را داشته باشند والبته که همکاری ها در محیط های آموزشی بیشتر شده است.
وی می گوید: خوشبختانه پس از این جلسه هم توانستیم حضور شورای انقلاب فرهنگی را پررنگ کنیم و هم نگرش ها را تغییر دهیم.
سخنگوی ستاد مبارزه با ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: درطول برنامه پنجم توسعه با وجود آن که هدف گذاری ها در بحث پیشگیری اعتیاد در مراکز آموزشی و مدارس؛ حدود ۴۰ درصد تعیین شد اما چون فقط به بضاعت مالی و بودجه ستاد بسنده کردیم این رقم از ۱۵ درصد فراتر نرفته است.
وی ادامه می دهد: به خاطر دغدغه جدی ، همه دستگاه های اجرایی از جمله مقام معظم رهبری، ریاست جمهوری، انقلاب فرهنگی وارد عمل شده اند و پای کار آمده اند تا همه بضاعت را بکار گیرند وکار پیشگیری از اعتیاد در کنار کار معلمان دنبال کنند.
وی می افزاید: همه این دستگاهها قول دادند که امسال پوشش کار در بحث پیشگیری از اعتیاد از ۱۵ درصد به بالای ۵۰ درصد برسد و ما هم تلاش می کنیم و اعتقاد داریم این اتفاق خواهد افتاد.
افشار می گوید: اگر بخواهیم در یک جمله خلاصه کنیم باید بگوییم دغدغه خاطر و حساسیتی در مسئولان ایجاد شده است و این دغدغه در حال انتقال به مردم است، این حساسیت اگر برجسته شود حلال مشکلات است. شاهدیم که هرکجا مردم پای کار آمدند معجزه رخ داده است جنگ، واکسیناسیون قلج اطفال و یا حتی کودتای ترکیه از جمله مواردی است که مردم در آنها پای کار بوده اند.

** خلائی دراسناد بالادستی مبارزه با مواد مخدر نداریم
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر می گوید: راجع به اسناد بالادستی و سندهای پشتیبان، سندهای اجرایی، راهکارها و استراتژی ها مبارزه با مواد مخدر خلائی نداریم ما سیاست کلان مبارزه با مواد مخدر را داریم که توسط مجمع تشخیص به تصویب رسیده است.
وی یادآور می شود که ۲ سند خوب در زمینه مبارزه با مواد مخدر وجود دارد یکی در بحث کاهش تقاضا و دیگری سند جامع فرهنگی و پیشگیری واسترتژی ها ست. در این سند وظایف ها مشخص شده است و البته راجع درمان اعتیاد هم سند داریم.
افشار از راه اندازی کمیته زنان وخانواده طی ۲ سال گذشته خبر می دهد و اضافه می کند دراین کمیته دستگاه های مربوط به زنان، وزارت آموزش و پرورش، سازمان ورزش، صداو سیما و زنان ریاست جمهوری عضوند و کار انجام می دهند.
بدنه مشورتی این کمیته بنام شورای مشورتی دبیر کل ستاد است که متشکل از متخصصان حوزه های مختلف است؛ این متخصصان دغدغه های زیادی دارند و هر ماه جلسه ای درباره یک موضوع برگزار می کنند.

** خلاء در آینده نگری اعتیاد وجود دارد
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه در مبحث آینده پژوهی و آینده نگری اعتیاد خلاء زیادی داریم، می گوید: متخصص آینده نگری و آینده پژوهی کم داریم و معتقدم یکی از سازمان هایی که باید در این زمینه به ما کمک کند نظام روانشناسی است و بسیارعلاقمندیم که از توان نظام سازمان روانشناسی کشور استفاده کنیم که البته تاکنون این مهم محقق نشده است.

**برای جلوگیری از زنانه شدن اعتیاد چه باید کرد؟
افشار درباره این سوال ، چنین پاسخ می دهد که نتیجه تجربیات بدست آمده ما از دنیا به ویژه وین و نیویورک آن است که مداخلات ما در کشورهای درحال توسعه؛ مداخلات دیررسی است. یعنی ما صبر می کنیم تا شاکله شخصیتی افراد شکل بگیرد و بعد تلاش می کنیم تا در آنها تغییر ایجاد کنیم و حال آنکه در کشورهای دنیا این مداخلات زودرس است و از مرحله پیش دبستانی و ۲ سال اول ابتدایی آغاز می شود.
وی می افزاید: در طول ۷ – ۸ سال اول زندگی بخش عمده ای از آنچه باید در فرد شکل می گیرد ، شکل گرفته است ؛ فکرمی کنم باید بازنگری جدی درباره پیشگیری از اعتیاد داشته باشیم و مردم را به این سمت سوق بدهیم. هم اینک نیز با بهزیستی هماهنگ شده ایم تا در مهدهای کودک، بحث پیشگیری از اعتیاد ورود یابد.
وی در ادامه می افزاید: به وزارت آموزش وپروش هم برای پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان اعتباراتی البته نه چندان بالا ، داده ایم؛ اما تاکید براین است که امسال موضوع پیشگیری از اعتیاد و آموزش در برنامه ۲ سال ابتدایی گنجانده شود که این مهم محقق شده است.
معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: علاوه براین باید مداخله برای مصون سازی زنان در مقطع نوجوانی ،جوانی و مادر شدن داشته باشیم.
وی می گوید: یک جمعیت عمومی داریم با نگاه حداکثری درمی یابیم که چهار درصد کل جمعیت را معتادان، ۹۶ درصد را سالمندان تشکیل می دهند و البته از این جمعیت ۵۰ درصد زن و مابقی مردند.
افشار با تاکید بر گلوگاه های مهم اعتیاد در جامعه می گوید: باید ببینیم این گلوگاه ها کجا هستند و با وجود کمبود منابع مالی چطور می توانیم به اینها دسترسی پیدا کنیم و آن قشر که در سن بالا بیشتر درمعرض خطرند در اولویت قرار بگیرند.
وی تاکید می کند: همه در سن پایین در معرض خطر قرار دارند و همه باید مد نظر باشند که این موضوع در نظام آموزش و پرورش دیده شده است.
افشار، خانواده معتادان را در معرض بیشترین خطر اعتیاد می داند و می افزاید: از سال گذشته حدود هفت هزار مرکز راه اندازی شده اند که به خانواده معتادان مشاوره ارائه می دهند.
وی خاطرنشان می کند: وقتی یک نفر ازخانواده معتاد به کلینیکی مراجعه می کند همه استرس ها متوجه خانواده است یعنی هنجار نابجایی شکل می گیرد و فشارهایی به خانواده وارد می شود اینجاست که مداخله صورت بگیردکه البته مراکز فقط به درمان معتاد بسنده نکنند و به بحث پیشگیری خانواده هم بپردازند.

**تقاضا از پزشک برای تجویز داروی اعتیاد آور
این مسئول ستاد مبارزه با مخدر با اشاره به شکل تغییر یافته اعتیاد هم در دانشگاه ها می افزاید: درحال حاضر شاهد دانشجویانی هستیم که برای رهایی از استرس از پزشک خود درخواست داروهای اعتیاد آور می کنند تا از استرس رهایی یابد.به نظر من این گلوگاه ها مهم است که باید به آنها بیشترین توجه را داشته باشیم.
وی تاکید می کند: در بحث دانشجویی فقط نباید به توان مشاوره ای وزارت علوم یا حراست و خوابگاه ها بسنده کرد؛اینها کفایت نمی کند؛ اولویت این است که از جنس خود دانشجویان باید استفاده شود که سیاسی نیستند وکارشان تنها پیشگیری ازاعتیاد است.
وی ادامه می دهد: اولویت ما تشکل سازی در بحث اعتیاد میان دانشجویان باید باشد؛ با این قبیل تشکل ها است که می توانیم میزان پوشش درمان اعتیاد به ویژه پیشگیری از آسیب پذیری را در گروه زنان بالا ببریم .

**چرا نمی توانیم آمار را کاهش دهیم؟
سعید صفاتیان رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در این میزگرد گفت: اعتیاد زنان یک زمانی قوانین خاصی نداشت اما اکنون دارای قانون، برنامه و سیاست های کلی نظام است اما باید دید که چرا نمی توانیم آمار را کاهش دهیم.
وی با بیان اینکه هیچ کشوری برای کاهش اعتیاد اقدامی نمی کند، می گوید : به همین منظور در مجمع تشخیص مصلحت نظام و در برنامه ششم توسعه در بند ۵۷ موضوع کاهش ۲۵ درصدی اعتیاد در کشور مطرح شد و این یک همت بزرگ را می طلبد.
وی با بیان اینکه از ستاد مبارزه با موادمخدر و مجمع تشخیص مصلحت نظام نباید انتظار کاهش آمار را داشت، اظهار می کند: باید در این زمینه مردم را نیز درگیر این کار کرد و توانمندسازی خانواده ها باید یکی از برنامه های اصلی باشد و در مجموع نباید مبارزه با اعتیاد، مقابله، درمان و پیشگیری را دولتی ببینیم.
صفاتیان نقش زنان در یک خانواده را بسیار موثر می داند و ادامه می دهد: وقتی یک زن گرفتار اعتیاد می شود موضوع سخت تر می شود و باید دید چرا خانواده ها به موضوع اعتیاد در مدارس توجه ندارند.
وی تصریح می کند : در سیاست های کلی نظام در بند ۶ آن در سال ۱۳۸۶ موضوع جلوگیری از تغییر الگوی مصرف موادمخدر آمده بود و ما در این مدت نتوانستیم کاری انجام دهیم که معتادان کمتر به سمت موادمخدر صنعتی بروند و باید دید که چه کارهایی بوده که ما نتوانستیم انجام دهیم.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه می دهد : اکنون تغییر الگوی مصرف موادمخدر از سنتی به صنعتی در کشور مشاهده می شود که باید این موضوع به صورت ویژه مورد بررسی قرار گیرد.
وی اضافه کرد: موضوع قیمت و دسترسی به موادمخدر به عنوان ۲ مساله مهم است چرا که وقتی دسترسی به موادمخدر راحت تر باشد و قیمت موادمخدر نیز پایین باشد، دربرنامه ها شکست می خوریم.
صفاتیان خاطرنشان کرد: در مورد روانگردان ها نیز در سال ۸۹ که اصلاح قانون انجام شد، قرار شد که جلوی روانگردان ها گرفته شود اما ما دیر اقدام کردیدم و انگار قانون با وجود سختگیری، نتوانست جلوی این کار را بگیرد.
وی با بیان اینکه روند جامعه نشان می دهد که رشد موادمخدر صنعتی و روانگردان ها افزایش یافته است، افزود: البته با همکاری وزارت بهداشت سال گذشته جلوی ورود روانگردان ها گرفته شد و این اقدام خوبی برای کاهش مصرف مواد صنعتی و روانگردان در میان مصرف کنندگان بود.
وی خاطرنشان می کند که اکنون اعتیاد به موادمخدر در میان زنان افزایش یافته است و متاسفانه سن اعتیاد در کشور در میان مصرف کنندگان موادمخدر کاهش یافته است.
صفاتیان در ادامه به ذات مواد روانگردان در مصرف کنندگان این مواد اشاره می کند و می گوید: در معتادانی که موادمخدر سنتی مصرف می کنند چون زودتر بیمار می شوند برای درمان به مراکز درمانی می آیند و امکان درمان آنها تا وجود دارد، اما در روانگردان ها ما هیچ وقت بیمار ۱۰ ساله را نمی بینیم چون زود فرد را تخریب می کند.
وی رشد روانگردان ها را در ایران بالا می داند و ادامه می دهد : ما نیاز داریم این رشد را در گروه های سنی مختلف مشاهده کنیم اگرچه ما کمیته تنظیم بازار را پیشنهاد داده ایم تا از این طریق مصرف موادمخدر در کشور ساماندهی و تنظیم شود.
به گفته وی، همیشه، ایران برای تنظیم بازار موادمخدر همیشه یک قدم عقب تر است، چون باید دیدگاه ها را به هم نزدیک کنیم و بازار و آینده را با هم پیش بینی کرد.
وی عدم حمایت از زنان معتاد را یک مشکل جدی می داند واینکه بسیاری از زنان معتاد از اعتیاد خود ترس دارند و این افراد نمی توانند بخاطر عدم حمایت و مشکلات اقتصادی اعتیاد خود را ترک کنند.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام می گوید : ما خرده فرهنگ های زیادی در حوزه اعتیاد به ویژه در زنان داریم پس باید نگاه به حوزه اعتیاد فراتر رود.
وی به تاکید مقام معظم رهبری برای موضوع آسیب های اجتماعی اشاره می کند اینکه اعتیاد، فقر، طلاق، خشونت و بیکاری تاثیر اصلی آن بر حوزه زنان است، اما باید دید متولی اصلی موضوع اعتیاد و آسیب های اجتماعی چه کسانی هستند که تاکنون نتوانسته اند در این زمینه موفق باشند.
وی خاطرنشان می کند : با توجه به اینکه موادمخدر سالانه ۴۰ هزار میلیارد تومان به کشور ضربه می زند اما بودجه ستاد مبارزه با موادمخدر۱۶۰ میلیارد تومان است و این بودجه فقط کمک ناچیزی به ستاد است.
صفاتیان به تشکیل سازمان امور اجتماعی زیر نظر وزارت کشور اشاره می کند و می افزاید: با این سازمان تمام موضوعات اجتماعی زیرمجموعه آن دیده می شود و چون اکنون این سازمان به شورای عالی اجتماعی تبدیل شده است با ریاست رئیس جمهوری با قوت بیشتری مصوبات آن تصویب می شود.
صفاتیان در بخش دیگری از سخنانش زنانه شدن اعتیاد را تایید نمی کند و ادامه می دهد: اینکه اعتیاد زنان از پنج به ۱۰ درصد افزایش یافته است و ۲ برابر شده است دلیلش این است که زنان دنبال درمان اعتیاد خود هستند و خودشان را نشان می دهند.
وی با بیان اینکه باید واقعی تر به حوزه زنان وارد شویم، افزود: ورود به مساله اعتیاد زنان با توجه به جایگاه و علل فردی و اجتماعی در جامعه باید حساسیت بیشتری در این زمینه داشته باشیم و تحقیقات و بودجه های ما باید به این سمت برود.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه ضرر یک بانوی معتاد به جامعه بیشتر از یک مرد معتاد است، اظهار می کند: باید به موضوع اعتیاد زنان منطقی تر فکر کرد؛ البته باید بیشتر نگاه ها به سمت مواد روانگردان باشد چون بانوان از این مواد بیشتر استفاده می کنند.
صفاتیان ادامه داد: همچنین باید از مطالعات دیگر کشورها استفاده کرد تا مشخص شود چه فعالیت هایی باعث شده است که آنها رشد اعتیاد را متوقف کرده اند.

** از بین رفتن مرزهای جنسیتی دلیل شیوع اعتیاد در زنان
در ادامه این میزگرد، علیرضا احمدیان مدیرکل برنامه ریزی و ارزشیابی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره هم می گوید: بخشی از این شیوع زیاد اعتیاد به دلیل از بین رفتن مرزهای جنسیتی است و وقتی زنان ومردان ازلحاظ حرفه ای و شغلی به هم نزدیک می شوند و زنان مانند مردان زندگی حرفه ای و پراسترسی را پیدا می کنند و در واقع فروپاشی جنسیتی رخ می دهد و به تبع آسیب های روانی و رفتاری در زنان تورم می یابد.
وی با اشاره به این که به دلیل کاهش نقش های جنسیتی در زنان مسئولیت های اجتماعی و حرفه ای آن ها افزایش می یابد گفت: مسئولیت های حرفه ای و اجتماعی باعث افزایش استرس و در نتیجه استفاده از مواد مخدر در بین زنان شایع می شود.
وی اظهار می کند: مسئولان باید تدابیر ویژه و شیوه های علمی و اثربخشی در جهت کاهش استرس و رنج روانی این قشر سرنوشت ساز و مادران فعلی و آتی جامعه اتخاذ کنند.
احمدیان با اشاره به این که فرهنگ و قومیت های مختلفی در کشورمان وجود دارد، می گوید: مستندات کامل و جامعی از رفتار و الگوهای سو مصرف مواد در زنان معتاد در کشور نداریم تا بر اساس آمار و شیوهای علمی و استاندارد بهداشتی بتوانیم این قشر را آنالیز و با شرایط حرفه ای تری رفتارهای آسیب زای آنان را کنترل و درمان کنیم.

** الگوهای مصرف متفاوت زنان معتاد
وی اظهار می کند: براساس رفتارشناختی، شواهد بالینی و افرادی که برای روان درمانی به مطب ها مراجعه می کنند زنان معتاد را به چندین مدل والگوی سو مصرف می توان تقسیم کرد.
وی افزود: دسته اول زنان با رفتارهای پرخطر؛ شخصیت خودشیفته، حالات روانی نمایشی و طبقات مرفه جامعه را تشکیل می دهند که الگوهای رفتاری آنان دستیابی به لذت جویی بیشتر و ماجراجویی روانی و دستیابی به حالات روانی خاصی است و خرده مصرف خاص خود را دارند که بیشتر الگوهای موادمحرک است.
به گفته وی قشر دانشجو و تحصیل کرده است که برای رفع استرس و بیداری در شب های امتحان به استفاده از این مواد روی می آورند. زنان محرومی که در شهرک های اقماری و حاشیه زندگی می کنند نیز جزو دسته سوم و زنان مجرم، دختران فراری و روسپی که الگوهای مصرف خاص خود را دارند جزو دسته دیگر هستند.
احمدیان اظهار می کند: زنانی که از بیماری های سخت جسمی همچون ام. اس، آرتروز، سرطان و یا از بیماری های روان مثل اضطراب اجتماعی، افسردگی و وسواس رنج می برند، زنان سالخورده ای که در فرهنگ روستایی از مواد مخدر سنتی استفاده می کنند و همچنین زنانی در طبقات آشفته و مبهم که به دلیل عدم اعتماد به نفس و یا ترس از طرد شدن از جامعه آلوده به مواد که ممکن است شوهر و اقوامشان باشد؛ دیگر دسته های مصرف کنندگان مواد هستند.
وی با تاکید بر این که مصداق دماسنج عمیق آسیب های اجتماعی نشان دهنده افزایش اعتیاد زنان و کودکان در جامعه است، گفت: این دماسنج عمیق اجتماعی نگرانی بیشتری را در پی دارد و باید بررسی های لازم در زمینه جامعه شناختی، روان شناختی و رفتاری انجام شود.
مدیرکل برنامه ریزی و ارزشیابی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره می افزاید: اعتیاد زنان مانند یک دومینوست که در مرحله نخست زنان و سپس کودکان را مبتلا می کند و در نهایت نیز بافت و سیستم خانواده را تحت الشعاع قرار می دهد.

** تغییر تاکتیک و استراتژی در تحقیقات ضروری است
وی عنوان می کند: نقد اصلی به ستاد مبارزه با مواد مخدر این است که باید تغییر تاکتیکی و استراتژی در تحقیقات انجام دهد و تحقیق نباید صرفا جهت قطور کردن قطر کتابخانه های پژوهشگاه ها و دانشگاه ها باشد.
احمدیان اظهار می کند: سؤالاتی همچون آیا اعتیاد در زنان همان الگوهای مردانه را پیگیری می کند؟ آیا اعتیاد در زنان ایرانی همانند اعتیاد زنان در سایر کشورهاست؟ آیا الگوهای شخصیتی و درمان در زنان همانند مردان است؟ را باید در تحقیقات و پژوهش ها در نظر بگیریم.
وی با اشاره به این که ما تاکنون اعتیاد زنان را نمی پذیرفتیم می گوید: وقتی پذیرفتیم که این موضوع وجود دارد باید پارادایم ها را مطرح و کرسی های نظریه پردازی خاص اعتیاد در زنان جامعه ایرانی را راه اندازی کنیم.
احمدیان تصریح می کند: تغییر استراتژی و چابک سازی سازی استراتژی در بحث مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد باید مدنظر قرار گیرد چرا که با مدل های موجود به نتایج مطلوبی نمی رسیم. همواره جرم و مجرم از ساختارهای پیشگیری کننده، مبارزه و درمان گرها جلوترند و بشر همواره در مواجهه با مشکلات و استرس ها دست به خلاقیت می زند که در حوزه مواد مخدر هم این گونه است و با شیوه های کند پیشگیری و درمانی به توفیق نخواهیم رسید.
وی با بیان اینکه اعتیاد یک نوع واکنش مقابله با استرس کاذب است می گوید: زندگی بشر همواره با تنش و استرس همراه است که برخی افراد برای کاهش این استرس به مواد مخدر رو می آورند و به این شیوه کاذب دفع تنش می کنند.