دکتر سودابه بساک‌نژاد ، اظهار کرد: در قرون متمادی انسان‌ها با رویدادها و فجایع مختلف روبه‌رو شده‌اند و در هر دوره زمانی به دنبال راه‌هایی بوده‌اند که بتوانند با نگرانی‌ها و احساسات ناگوار ناشی از بروز فاجعه یا پاندمی بیماری مقابله کنند.

وی بیان کرد: مسلم است که انسان آسیب‌پذیر است و در قبال رویدادهای طبیعی یا بیماری‌ها، به دنبال راه‌هایی برای کاهش آسیب‌پذیری است. وقتی بشر به این مساله فکر می‌کرد که چه زود ممکن است با یک زلزله یا سیل و یا ویروس ناشناخته از بین برود و جهان فانی را رها کند، نگرانی‌های وی در طی قرن‌ها همچنان ادامه می‌یافت.

“خطای آسیب‌ناپذیری”، از دلایل بی‌تفاوتی نسبت به کرونا

بساک‌نژاد گفت: بنابراین روانشناسان و متخصصان علوم شناختی به تبیین “خطای آسیب‌ناپذیری” یا “افسانه آسیب‌ناپذیری” در قربانیان حوادث غیرمترقبه و افراد درگیر بیماری‌های پاندمی پرداختند و به دنبال پاسخ به این سوال بودند که “چرا بشر با وجود آگاهی از ضعف زیستی در برابر حوادث، قوانین ایمنی‌بخش و دستورالعمل‌های بهداشتی را اجرا نمی‌کند؟”

وی افزود: خطای آسیب‌ناپذیری از اضطراب فرد می‌کاهد و نوعی مکانیزم دفاع روانی انکار برای کاهش اضطراب تلقی می‌شود. خطای آسیب‌ناپذیری نوعی نیاز بشر برای احساس کنترل یا حس مبالغه‌آمیز کنترل است و در آن، افراد تصور می‌کنند می‌توانند از حوادث منفی اجتناب کنند و قادر به کنترل هر رویدادی هستند.

برخی فکر می‌کنند از پسِ هر مشکلی بر می‌آیند

عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: برخی افراد از نظر شخصیتی همیشه این احساس را به دیگران القاء می‌کنند که از پسِ هر مشکلی بر می‌آیند و هر حادثه‌ای برای آن‌ها کوچک و ضعیف تلقی می‌شود.

وی بیان کرد: از آنجا که آسیب ناپذیری نوعی سازگاری با شرایط ناگوار تلقی می‌شود، بنابراین به فرد اجازه می‌دهد بدون دلهره به زندگی خود بپردازد و هیچ تغییری در شرایط زندگی خود ندهد. به عنوان مثال در شرایط کنونی پاندمی کرونا، چنین فردی از ماسک زدن خودداری می‌کند، به مسافرت می‌رود و فعالیت‌های احتیاطی را برای حفاظت و مراقبت از خود به کار نمی‌برد اما فاجعه خبر نمی‌کند.

بساک‌نژاد افزود: یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهند که “خطای آسیب‌ناپذیری” تنها می‌تواند برای مدت محدودی فرد را در برابر اضطرابی مانند پاندمی کرونا حفظ کند اما پیامدهای منفی آن بسیار است.

ضعف افراد بی‌تفاوت، در مواجهه با رویداد احتمالی

این روانشناس با بیان اینکه افرادی که خطای آسیب‌ناپذیری دارند، آماده مقابله با رویدادهای احتمالی نیستند، گفت: این افراد پس از تجربه یک رویداد یا بیماری، به سرعت احساس شکست و ضعف می‌کنند و از پیامدهای روانی بیشتری رنج می برند.

وی افزود: در شرایطی مانند همه‌گیری کرونا، آنان به دلیل استفاده نکردن از وسایل حفاظتی مانند ماسک، به شدت به اطرافیان خود آسیب می‌زنند و ممکن است خود و دیگران را در معرض خطرات بیشتری قرار دهند. در شرایط بحران جهانی و پاندمی کووید – ۱۹ شاهدیم که افرادی با ناآگاهی بیمار شده‌اند و تعداد بسیاری از اعضای خانواده خود را به کام مرگ برده‌اند.

بساک‌نژاد بیان کرد: از آنجا که این افراد فرصت آموزش حفاظت فردی را از دست می‌دهند و حتی اخبار مرتبط با کرونا را پیگیری نمی‌کنند، بنابراین زودتر از دیگران پریشان و افسرده می‌شوند و حتی حین ابتلا به کرونا ممکن است به بیماری‌های حاد روان‌پزشکی از جمله استرس پس از حادثه مبتلا شوند یا خودکشی کنند.

با افراد بی‌تفاوت چه  باید کرد؟

عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز با تاکید بر اینکه آموزش به مادران برای مقابله با رخدادهایی مثل بیماری کووید – ۱۹ می‌تواند منجر به آموزش کودکان شود، تصریح کرد: بهتر است عده‌ای به عنوان کادر درمان با پوشش مناسب به محلات بروند و نیروی داوطلب از میان بیماران را جمع‌آوری کنند تا افراد را در موقعیت مستقیم فاجعه قرار دهند و این خطای ذهنی آسیب‌ناپذیری را به چالش بکشند.

وی با اشاره به راهکارهای وادار کردن افراد به رعایت پروتکل‌های بهداشتی، بیان کرد: باید از ورود افراد بی‌تفاوت به دستورالعمل‌های بهداشتی به مکان‌های عمومی خودداری شود تا این احساس انزوا، آن‌ها را وادار به بازبینی افکارشان بکند.

بساک‌نژاد افزود: با آموزش‌های مستمر و به چالش کشیدن افراد بی‌تفاوت نسبت به پروتکل‌های بهداشتی، می‌توان در وهله اول به دیگران و سپس به خود آن‌ها برای حفاظت از جان خود و فرزندان‌شان کمک کرد.

وی گفت: آموزش بهترین راهکار محسوب می‌شود؛ آموزش‌های گسترده و طولانی‌مدت و نشان دادن قربانیانی که به شدت صدمه دیده‌اند، می‌تواند در تغییر رفتار افراد بی‌تفاوت موثر باشد.