با یاد جاوید استاد دکتر رضا زمانی
دکتر حمید پورشریفی، متولد 1344 در شهر تبریز، دانش‌آموختۀ دورۀ اول دکتری تخصصی روانشناسی سلامت دانشگاه تهران، دانشیار گروه روانشناسی بالینی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، رئیس انجمن روانشناسی سلامت ایران، نایب رئیس انجمن روانشناسی ایران و دبیر اتحادیۀ انجمن‌های علمی روانشناسی و مشاوره کشور هستند. در سوابق اجرایی ایشان، دبیری کمیتۀ علمی و راهبردی شش کنگرۀ ملی، فعالیت موثر در انجمن روانشناسی ایران (عضو هیات مدیره دورههای 4، 5 و 7 و بازرس دورههای 8، 9 و 10)، فعالیت در انجمن روانشناسی سلامت ایران (نایب رئیس دورۀ اول و بازرس دورۀ سوم)، مسئولیت دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم در سال های 1382 تا 1385، ریاست کمیسیون تخصصی ازدواج وزارت ورزش و جوانان، داشتن مسئولیت‌های متعدد در سازمان نظام روانشناسی و مشاوره نظیر عضو شورای مرکزی، معاون پارلمانی، حقوقی و استانها و نایب رئیس کمیسیون تخصصی روانشناسی سلامت در دورۀ سوم؛ همچنین در سوابق علمی ایشان، تالیف، ترجمه و ویراستاری 16 کتاب، داشتن بیش از 240 مقاله ( 44 مقالۀ ISI و ISC ، 137 مقالۀ علمی – پژوهشی، 49 مقاله در کنگره‌های داخلی و بین‌المللی و 13 مقالۀ علمی- ترویجی و حرفهای)، استاد راهنمایی و مشاوری قریب 180 پایان نامه در سطوح دکتری و کارشناسی ارشد، تدریس در قریب 230 کارگاه آموزشی، سرپرستی و همکاری در اجرای قریب 20 پژوهش ملی و دانشگاهی و دریافت 26 تقدیرنامه دیده میشود. دکتر پورشریفی، در فاصله زمانی 1375 تا 1395 عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه تبریز و سال 1386 به مدت یکسال، به صورت مامور، عضو گروه روانشناسی دانشگاه تهران بوده است.
در ادامه با مصاحبه سایک نیوز با دکتر حمید پورشریفی با موضوع شادروان استاد دکتر رضا زمانی، همراه شما هستیم:
1.چه خاطره یا سخنی از جناب دکتر زمانی در ذهن شما پررنگ تر باقی مانده است ؟ لطفا
برایمان بیان کنید.
از میان خاطرات بسیار، واکنش حرفهای زنده‌یاد دکتر زمانی، به شکایت قضایی بی‌اساسِ سازمان نظام روانشناسی و مشاوره از انجمن روانشناسی ایران، در آبان 1399، بیشتر در ذهنم باقی مانده است. شکایتی که مبنای آن، نامۀ کاملا قانونی، مسئولانه، محترمانه و سرشار از دغدغۀ انجمن روانشناسی ایران (با امضای دکتر زمانی) به رئیس جمهور بود که پیگیری‌هایی نظیر ضرورت برگزاری مجمع عمومی سازمان را مطرح کرده و با جملات مثبت و مبتنی بر امید به پایان رسیده بود. برای دکتر زمانی که در گام‌های انجمن برای تاسیس سازمان نظام نقش فعالی داشتند، شکایت مسئولان سازمان بسیار تلخ بود و البته واکنش استاد به آن شکایت بسیار آموزنده بود. زنده‌یاد دکتر زمانی، اگرچه در جایگاه رئیس انجمن روانشناسی ایران، به دفاع از حریم و حقوق انجمن تاکید فرمودند در عین حال، نه‌تنها از هر گونه شخصی‌سازی اجتناب کردند در عین حال، در فاصلۀ کمی از آن شکایت، به کوچکترین اقدامات سازمان در مسیر برگزاری مجمع عمومی، واکنش‌های مثبت و همراه با تشکر را توصیه فرمودند.
2.مهم ترین و بزرگترین دغدغه های دکتر زمانی در خصوص جامعه کنونی روانشناسان و
آموزش رشته روانشناسی و رواندرمانگری چه بودند؟
شاید بتوان مهم‌ترین و بزرگترین دغدغۀ زنده‌یاد دکتر زمانی را در «علمی بودن و علمی ماندنِ روانشناسی» خلاصه کرد؛ اینچنین بود که بخش اعظمی از عمرشان را در تجدید حیات و تداوم انجمن روانشناسی ایران صرف کردند؛ به روشِ علمی و به‌ویژه روشِ آزمایشگاهی در انجام پژوهش‌ها تاکید داشتند، تا جایی که حامی مالی و موسسِ «آزمایشگاه روانشناسی تطبیقی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران» شدند؛ به تسهیل انتشار یافته‌های علمی تاکید داشتند، طوری که نشریه «پژوهش‌های روان‌شناختی»، نخستین مجلۀ معتبر علمی- پژوهشیِ روانشناسی و در عین‌حال تنها مجلۀ علمی- پژوهشی خصوصی را تاسیس کردند که بدون حمایت دولتی، و در مواقع زیادی، با تامین هزینه از طرف خودِ استاد، به‌طور مستمر و با کیفیتی بی‌مثال منتشر می‌شد؛ به کاربرد دقیق واژه‌های علمی حساسیت داشتند و در این راستا بود که کتاب «واژه‌نامه تطبیقی روانشناسی، روان‌پزشکی و علوم تربیتی» را تالیف کردند؛ و اینکه در راستای دغدغۀ علمی بودن، نقدهای جدی در تغییر دروس به‌ویژه سطح کارشناسی روانشناسی و شیوۀ آموزش روانشناسی در دانشگاه‌ها داشتند که این حساسیت در مصاحبه‌های شخصی، نامه‌های انجمن و پیگیری‌ها متجلی شده بود.
۳.چه ویژگی هایی در منش و شخصیت آقای دکتر در نگاه شما برجسته تر بودند؟ آیا ویژگی
شخصیتی خاصی بود که شماهم از آن تاثیر بگیرید؟
لحظه به لحظۀ بودن با استاد آموزنده بود و در این میان منشِ دموکراتیک زنده‌یاد دکتر زمانی حتی به جرات می‌توان گفت بی‌نظیر بود. در میان بزرگ‌انسان‌هایی که تاکنون دیده‌ام ایشان تنها فردی بودند که دموکراسی را نه تنها در حرف، بلکه در عمل رعایت می‌کردند و با اینکه در جایگاه‌شان، چه به‌عنوان رئیس انجمن، و چه در برهه‌ای، به‌عنوان رئیس دانشکده، می‌توانستند نظر خودشان را اِعمال کنند ولی بارها و بارها شاهد آن بوده‌ام که به نظر دیگران، حتی اگر برخلاف نظر خودشان بود احترام گذاشته و آن را مبنای تصمیم‌گیری قرار می‌دادند.
۴.به نظر شما چطور میشود در کشورمان روانشناسانی مثل آقای دکتر زمانی با وجهه مثبت
بین المللی داشت؟ آیا این موضوع صرفا از استعداد ذاتی یک فرد حاصل میشود یا عوامل دیگری
هم تاثیر گذارند؟
دکتر زمانی‌ها، هرگز حمایت خاصی دولتی و حاکمیتی نداشته‌اند، حتی در فهرست اولیۀ چهر‌ه‌های ماندگار قرار نگرفتند، در جایگاه‌های اجرایی نظیر رئیس دانشکده، مگر با انتخاب اعضای هیات علمی، قرار نگرفتند و حتی بازنشستگی اجباری زودهنگام را تجربه کردند. بر این اساس، به‌جرات می‌توان گفت آنچه دکتر زمانی را روان‌شناس برجستۀ بین‌الملل کرد، شرایط حمایتی کشوری نبود. آنچه دکتر زمانی‌ها را تحویل جامعه می‌دهد ترکیبی از ویژگی‌های شخصی نظیر عشق به رشد علم، در عین حال تعامل با شخصیت‌های علمی و تاثیرگذار نظیر زنده‌یادان دکتر علی‌اکبر سیاسی‌ها، دکتر سعید شاملوها و دکتر محمدنقی براهنی‌ها است.
۵. تاثیر دکتر زمانی بر ارتقای دانش روانشناسی در کشور چه بوده و کدامیک از آثار ایشون
ماندگارترند؟
در کنار آثار ماندگار زنده‌یاد دکتر زمانی، نظیر انجمن روانشناسی ایران، مجله پژوهش‌های روان‌شناختی و دیگر آثار متعدد و اثرگذارشان، به‌نظر من از اصلی‌ترین آثار ماندگار ایشان، روانشناسانی است که از دکتر زمانی الگو گرفته‌اند و یا خواهند گرفت. دکتر زمانی‌ها بذری هستند که در این سرزمین پاشیده شده‌اند و دیر یا زود برخی از این بذرها رشد خواهند کرد و حاصل آن توسعه و ترویج علم روانشناسی خواهد بود و روانشناسی را به‌عنوان پلی به‌سوی انسان و جامعۀ سالم ارتقا خواهد بخشید.
- حمید پورشریفی
- 22 تیر 1402
