اگر بخواهیم از بدترین نوع خشونت در جامعه کنونی نام ببریم، همه افکار به سمت‌وسوی اسیدپاشی و تهدید با اسید پیش می‌رود که متأسفانه قربانیان آن زنان هستند.
فرد اسیدپاش نه به قصد کشتن بلکه بیشتر به قصد انتقام‌گیری از فرد قربانی از اسید استفاده می‌کند و در این حالت متأسفانه زندگی فردی و اجتماعی قربانی را تا آخرین لحظه نفس‌کشیدن و زنده‌بودن نابود می‌کند.
مراجعه‌کننده‌ای داشتم که قربانی اسیدپاشی از سوی خواستگارش بوده و بارها در جلسات گفته کاش مرا می‌کشت تا اینکه روی صورتم اسید بریزد. مرگ یک‌بار است و تمام می‌شود ولی در این حالت من روزی صدبار می‌میرم و زنده می‌شوم. درمورد این پدیده، پژوهش‌های بسیار اندکی صورت گرفته اما همان پژوهش‌ها هم بیشتر روی علت این قضیه صورت گرفته که فرد اسیدپاش معمولا به دلیل انتقام‌گیری، بدبینی، رابطه خارج از حیطه زناشویی، خواستگاری ناموفق، اعتیاد و… دست به عمل اسیدپاشی می‌زند.
با توجه به اهمیت موضوع اسیدپاشی، افزایش آن در کشور و در چندماهه اخیر و به‌ویژه آسیب شدیدی که به‌جز بخش جسمانی بر روان و روح فرد وارد می‌کند که همه ما با آنها آشنا هستیم، مانند افسردگی، اضطراب، کابوس‌های شبانه، خودکشی و… . در این مقاله درصدد هستیم که روی اختلالات فرد اسیدپاش تمرکز کنیم و اگر نزدیکانی که با این افراد در رابطه هستند و تهدیدی از سوی آنها شده، حتما جدی گرفته، فاصله را رعایت کرده و به اقدامات پیشگیرانه عمل کنند.
همین‌طور آشنایی خانواده‌ها با این نشانه‌های اختلالات را در فرزندانشان به‌راحتی متوجه می‌شوند و نباید از آنها ساده عبور کرد و پیش از هرگونه برچسب‌زدن با مشاور، روان‌پزشک و متخصص مشورت کنند. چنانچه فرزند آنها قبلا به اختلال شخصیت مبتلا بوده و قبل از آنکه آسیب شدیدی به شخص دیگری وارد کند و قطعا خودش هم دچار آسیب خواهد شد، خانواده برای درمان آن اقدام کند. به‌هرحال در همه موارد روان‌شناسی و پزشکی بارها گفته شده پیشگیری در هر مرحله‌ای مقدم بر درمان است و چنانچه بتوان قبل از وقوع حادثه آن را شناخته و مهار کنیم، قطعا از پیامدهای آسیب‌زای آن که بسیار شدید است و فرد قربانی، فرد اسیدپاش، خانواده‌های هر دو و کل جامعه را دربرمی‌گیرد در امان خواهیم بود و تا حدی فضای جامعه برای زنان فاقد ترس و واهمه می‌شود.
خاطرم هست در اسیدپاشی‌های سال ۱۳۹۳ که در اصفهان رخ داده بوده، برخی دختران در شهر تهران می‌ترسیدند بدون همراه یا خانواده‌شان از خانه خارج شوند و تا مدتی این ترس در شهرهای کشور دیده می‌شد.
اختلالات منجر به اسیدپاشی
درمورد اختلالاتی که شاید منجر به اسیدپاشی و رفتارهای پرخاشگرانه‌ای مانند آن شود در ابتدا دو گروه مهم را معرفی می‌کنیم:
اختلال‌های ایذایی، کنترل تکانه، سلوک: این گروه شامل اختلال‌های دربرگیرنده مسائل مربوط به کنترل شخصی، هیجان‌ها و رفتارهاست. این اختلال منجر به نقض حقوق دیگران می‌شود و فرد در تعارض قابل‌توجه با هنجارهای اجتماعی یا مظاهر قدرت قرار می‌گیرد. این گروه شامل اختلال لجبازی و نافرمانی، اختلال انفجاری متناوب، اختلال سلوک، آتش‌افروزی بیمارگون و دزدی بیمارگون هستند که به نظر می‌رسد اختلال لجبازی و نافرمانی، اختلال انفجاری متناوب و اختلال سلوک بیشتر امکان رابطه با پدیده اسیدپاشی را دارند. قبل از آشنایی با نشانه‌ها ذکر یک نکته ضروری به نظر می‌رسد که صرفا با دانستن نشانه‌ها نباید به فرد برچسب بزنیم و فقط با آگاهی از علائم چنانچه در فرزند، برادر، همسر، نامزد و خواستگار دیدیم حتما با متخصص مشورت کنیم.
اختلال لجبازی و نافرمانی: این افراد خلق خشمگین، تحریک‌پذیر، رفتار ستیزه‌جویانه، لجبازی یا کینه‌جویی را حداقل به مدت ۶ ماه با حداقل چهار مورد از نشانه‌های زیر در تعامل با دیگران نشان می‌دهند:
– از کوره در می‌روند
– حساس و زودرنج هستند
– عصبانی و اوقات‌تلخ هستند
– با مظاهر قدرت در دیگران مشاجره می‌کنند
– اغلب از دستورات سرپیچی می‌کنند
– به‌طور عمد دیگران را اذیت می‌کنند
– دیگران را به‌خاطر اشتباهات خودشان، سرزنش می‌کنند
– در ۶ ماه حداقل دوبار کینه‌توزی کرده‌اند
در کودکان کمتر از پنج سال باید این رفتارها در بیشتر روزها به مدت ۶ ماه دیده شود. این اختلال موجب آشقتگی اطرافیان می‌شود و بر کارکردهای فرد اثر می‌گذارد ولی معمولا فرد، خود را سرکش و لجباز نمی‌داند و رفتار خودش را پاسخ به شرایط فرد مقابل عنوان می‌کند. این اختلال در کودکان و نوجوانان خانواده‌هایی شایع است که فرزندپروری خشن، متناقض و توأم با غفلت دارند. شیوع این اختلال حدود یک تا ۱۱ درصد بوده و پیش از نوجوانی در پسران شایع‌تر است. این اختلال در سال‌های پیش‌دبستانی ظاهر می‌شود و غالبا مقدم بر ظهور اختلال سلوک هستند. این کودکان و نوجوانان احتمال دارد بهسمت اختلال شخصیت ضداجتماعی، سوءمصرف مواد و… کشیده شوند.
اختلال انفجاری متناوب: فوران‌های رفتاری عود‌کننده‌ای که ناشی از ناتوانی در کنترل تکانه‌های پرخاشگرانه است که با یکی از دو مورد زیر مشخص می‌شود:
– پرخاشگری کلامی مانند مشاجره یا پرخاشگری فیزیکی (دوبار در هفته به‌مدت سه ماه)
– سه مورد فوران رفتاری شامل تخریب یا آسیب‌رساندن به اموال، مصدوم‌کردن حیوانات یا افراد در دوره ۱۲ ماهه
در این دسته از افراد، شدت پرخاشگری بسیار زیاد است و هیچ قصد قبلی‌ای ندارد و فرد دست‌کم باید ۶ ساله باشد. این اختلال ۷,۲ درصد شیوع دارد و در بین افراد با تحصیلات کمتر و جوان‌تر شایع است.
اختلال سلوک: الگوی رفتاری فکر و پایداری که در آن حقوق اساسی دیگران یا هنجارها و قواعد اجتماعی متناسب یا سن فرد نقض می‌شود و دست‌کم سه مورد از ۱۵ ملاک زیر در ۱۲ ماه گذشته ابراز شده و حداقل یکی از ملاک‌ها در ۶ ماه تدوام یافته است:
– اغلب دیگران را تهدید یا تحقیر می‌کند
– آغاز‌کننده دعوا و زدوخورد است
– از اسلحه یا وسیله‌ای استفاده می‌کند که باعث صدمه جسمی به فرد می‌شود
– با دیگران ستمکاری بدنی می‌کند
– با حیوانات بی‌رحمی می‌کند
– دست به سرقت توأم با درگیری با قربانیان می‌زند
– با شخص دیگر با توسل به زور، رابطه جنسی برقرار می‌کند
– آتش‌افروزی عمدی دارد
– اموال دیگران را به عمد تخریب می‌کند
– بدون اجازه وارد ملک دیگران می‌شود.
– اغلب برای جلب توجه و به‌دست‌آوردن اشیا دروغ می‌گوید
– دزدی می‌کند
– شب‌ها بیرون از خانه سپری می‌کند (قبل از ۱۳سالگی)
– حداقل دوبار فرار از خانه والدین را در کارنامه خود داشته است
– از مدرسه فرار می‌کند (قبل از ۱۳سالگی)
این اختلال سه نوع است:
الف- شروع در دوره کودکی: قبل از ۱۰ سال که یک نشانه را بروز می‌دهد
ب- شروع در نوجوانی: قبل از ۱۰ سال، هیچ نشانه‌ای ندارد
ج- شروع نامشخص: زمانش مشخص نیست
باید دقت کرد که در این اختلال فرد احساس گناه و پشیمانی نمی‌کند، بی‌رحم است، به عملکردش فکر نمی‌کند و عواطف و احساساتش را بروز نمی‌دهد. این اختلال در پسرها شایع است و متأسفانه این افراد معمولا از مدرسه اخراج می‌شوند. روابط جنسی را زودتر از حد معمول آغاز می‌کنند و بهسمت الکل و مواد کشیده می‌شوند.
اختلالات شخصیت
اختلالات شخصیت، الگوی پایدار تجربه درونی و رفتار است که با انتظارات فرهنگی که فرد در آن زندگی می‌کند، مغایرت قابل‌ملاحظه‌ای دارد و فراگیر و انعطاف‌ناپذیر است. در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و در گذر زمان پایدار خواهد بود و به ناراحتی یا نقض منجر می‌شود. اختلالات شخصیت شامل اختلال شخصیت پارانویید (عدم اعتماد، سوءظن به انگیزه‌های دیگران)، اختلال شخصیت اسکیزوئید (کناره‌جویی از روابط اجتماعی)، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی (ناراحتی حاد در رابطه صمیمانه)، اختلال شخصیت ضداجتماعی (نقض حقوق دیگران)، اختلال شخصیت مرزی (بی‌ثباتی در روابط با دیگران)، اختلال شخصیت نمایشی (توجه‌طلبی افراطی)، اختلال شخصیت خودشیفته (خودنمایی و تکبر)، اختلال شخصیت اقتباسی (احساس بی‌کفایتی)، اختلال شخصیت وابسته (چسبندگی)، اختلال شخصیت وسواسی فکری- عملی.
با توجه به پژوهش‌ها به نظر می‌رسد از میان اختلالات ذکرشده، دو اختلال شخصیتی پارانوئید و ضداجتماعی، بیشترین احتمال آن را دارد که فرد اسیدپاش یکی از این دو اختلال یا هر دو را داشته باشد.
اختلال شخصیت پارانوئید: بی‌اعتمادی، سوءظن فراگیر به دیگران به‌طوری‌که انگیزه‌های آنها مغرضانه تعبیر می‌شود. این اختلال در اوایل بزرگسالی آغاز و در زمینه‌های گوناگون بروز می‌یابد که با چهار نشانه یا بیشتر از چهار نشانه از ویژگی‌های زیر مشخص می‌شود:
– سوءظن بدون دلیل کافی به دیگران (به من صدمه می‌زند، از من سوءاستفاده می‌کند و…)
– به شک‌های بی‌مورد درباره وفاداری و صداقت دیگران اشتغال ذهنی دارد
– به علت ترس بی‌دلیل به دیگران اعتماد ندارد و معتقد است اطلاعات او به‌طور مغرضانه علیه خودش استفاده خواهد شد
– معانی تحقیرآمیز یا تهدیدآمیز پنهانی از گفته‌ها یا رویداد‌های معمول استنباط می‌کند
– پیوسته کینه دیگران را به دل می‌گیرد (اصلا دیگران را نمی‌بخشد)
– حمله‌هایی را به شخصیت یا حیثیت خود درک می‌کند که برای دیگران آشکار نیست و به‌سرعت و با عصبانیت واکنش نشان می‌دهد
– به وفاداری همسرش بدون دلیل، سوءظن مکرر دارد.
این افراد در روابط صمیمی دچار مشکل هستند و همیشه رفتار مزبور و تدافعی دارند و درواقع، متخاصم و لجباز هستند. شیوع این اختلال حدود ۴,۴ درصد است. در دوران کودکی و نوجوانی با گوشه‌گیری، روابط محدود با همسان، اضطراب اجتماعی، افت تحصیلی، حساسیت بیش از حد و… آغاز می‌شود که در مردان این اختلال شایع‌تر است.
اختلال شخصیت ضداجتماعی: الگوی قرارگیری از نادیده‌گرفتن و نقض حقوق دیگران که از ۱۵سالگی آشکار می‌شود، سه یا بیشتر از سه مورد از ویژگی‌های زیر را دربردارند:
۱- ناتوانی در پیروی از هنجارهای اجتماعی (گاه تا بازداشت‌شدن پیش می‌روند)
۲- فریبکاری که با دروغگویی مکرر و کلاهبرداری برای نفع شخصی مشخص می‌شود
۳- تکانشی‌بودن و ناتوانی در برنامه‌ریزی
۴- تحریک‌پذیری و پرخاشگری که با زدوخورد و درگیری مکرر مشخص می‌شود
۵- بی‌پروایی و بی‌ملاحظه‌بودن نسبت به امنیت خود و دیگران
۶- مسئولیت‌ناپذیری همیشگی
۷- عدم پشیمانی برای آزار دیگران
در این نوع اختلال فرد باید حداقل ۱۸ساله باشد و شواهدی از این اختلال قبل از ۱۵سالگی وجود دارد. این افراد فاقد همدلی هستند، به احساسات دیگران اهمیت نمی‌دهند، نسبت به زوج و دیگران بی‌عاطفه هستند، خودخواهند، بدگمان هستند، به‌صورت تحقیرآمیز برخورد می‌کنند. به‌شدت ازخودراضی و خودرأی و معمولا بزهکار و جامعه‌ستیز هستند. این اختلال ۳,۳ درصد در جامعه شیوع دارد و در مردان بیشتر دیده می‌شود و به نظر می‌رسد با افزایش سن، علائم آن کاهش پیدا کند. این افراد گرایش‌های مجرمانه دارند؛ این اختلال را می‌توان قبل از ۱۸سالگی تشخیص داد.
ذکر این نکته ضروری است که مصرف الکل و مواد، احتمال اسیدپاشی را افزایش می‌دهد حتی اگر فرد، مبتلا به اختلال شخصیت و سایر اختلال‌ها نباشد.
امید است با آگاهی از نشانه‌های بیان‌شده، چنانچه در فرزندتان چنین علائمی مشاهده کردید، به‌سرعت با متخصص مشورت کنید تا پیش از وقوع حادثه تلخ اسیدپاشی بتوانید با شناخت و آگاهی از آن پیشگیری کنید.
منبع : روزنامه وقایع اتفاقیه
سلامت نیوز
بیشتر بخوانید
