تصورکنید که شما ،خانواده تان یا اطرافیانتان قربانی یک بلای طبیعی و یا حادثه و تصادف شده اید. زمانی که در مقابل چنین فشاری شدیدی قرار می گیرید چه اتفاقی برایتان می افتد؟ دراین شرایط چه احساسات وافکاری را تجربه می کنید؟ چگونه رفتارخواهیدکرد؟
کمکهای اولیه روانشناختی
به دنبال بلایا، اغلب افراد هیجانها و تجارب ناخوشایندی را تجربه میکنند. واکنشها ممکن است ترکیبی از سردرگمی، ترس، ناامیدی، درماندگی، بیخوابی، دردهای جسمی، اضطراب و خشم، سوگ، شوک، خشونت و بیاعتمادی، احساس گناه و شرم، ازدست دادن اعتماد و اطمینان از خود باشد.
کمکهای اولیه روانشناختی میتواند یک محیط امن ،آسوده، مرتبط با دیگران، خودکارآمد، توانمند و پرامید رابرای بازماندگان فراهم نماید.
| ردیف | واکنش | علائم و نشانه ها | بایدها | نبایدها |
| ۱ | طبیعی | لرزش
تنشن عضلانی تعریق تهوع اسهال خفیف تپش قلب اضطراب |
اطمینان بدهید
گروههای مشابهای به راه اندازید انگیزه بدهید با آنها صحبت کنید به افراد در رسیدن به آرامش کمک کنید |
خشم خود را نشان ندهید
بیش از حد همدردی نکنید |
| ۲ | هراس ( واکنش فرار) | تلاش برای فرارکردن
ازدست دادن قضاوت گریههای غیرقابل کنترل |
تلاش کنید تا با مهربانی فرد به ثبات و آرامش برسد
دیگران را تشویق کنید که صحبت کنند درصورت لزوم کمک کنید تا فرد را ایزوله کنید از محدودیتهای خودتان آگاه باشید نوشیدنی گرمی به فرد بدهید تا آنرا بخورد
|
از مهارفیزیکی خشن کمک نگیرید
با افراد برخورد فیزیکی نکنید به روی آنها آب نپاشید. از مواد خواب اور استفاده نکنید |
| ۳ | افسردگی | فقدان ابراز هیجانات
ایستادن و یا نشستن بدون حرکت کردن یا صحبت کردن |
به سرعت کنترل رابدست آورید
ارتباط امنی با فرد برقرارکنید به نیازهای پایه فرد توجه کنید:غذا-آب و.. همدلی کنید شرایطی را فراهم کنید که آنها درمورد اتفاق پیشآمده با شما صحبت کنند احساس خشم را درخود و افراد شناسایی کنید
|
به آنها نگویید که خسته شده اند و کم آوردهاند
بیش ازحد ترحم ودلسوزی نکنید آرامبخش و خوابآور به آنها ندهید خشمگین رفتار نکنید |
| ۴ | بیش فعال شدن | جدال کننده و بحث کننده
صحبت کردن با سرعت زیاد جک گفتن نامناسب مطرح کردن پیشنهادات زیاد و متعدد افزایش فعالیتها
|
به افراد اجازه دهید درمورد آن صحبت کنند
فرد را وادار به انجام فعالیتهای بی خطر کنید. به نیازهای پایه و اولیه فرد توجه کنید خشم و احساس ناکافی ذر فرد را نظلرت کنید
|
خواب آور ندهید
با افراد بحث و مجادله نکنید به افراد تلقین نکنید که فعالیتهای آنهاغیرطبیعی است |
| ۵ | واکنشهای تبدیلی | تهوع و استفراغ شدید
فرد ممکن است فلج شود. |
علاقه و توجه نشان دهید
آنها را در وضعیت راحت و آرامی قرار دهید یک فعالیت جهت پرت کردن حواسشان به انها بدهید از احساسهای خودتان درمورد آنها آگاه باشید( خشم-ناکامی- خنده دار وعجیب ) |
آشکارا ناتوانی افراد را نادیده نگیرید
آنها را شرمنده نکنید آنها را مورد تمسخر قرار ندهید با دیگران درمورد آنها شوخی نکنید به آنها نگویید که چیز اشتباه و نادرستی وجود دارد |
بایدها:
- به افراد کمک کنید تا نیازهای پایه و اولیه خود مانند غذا، سرپناه و خدمات پزشکی را تامین کنند. اطلاعات درست و آسانی به افراد درمورد چگونگی رفع این نیازها بدهید.( فراهم کردن امنیت و حمایت )
- افرادی که تمایل دارند درمورد حادثه اتفاق افتاده و احساسات مرتبط با آن با شما صجبت کنند، گوش دهید. ( فراهم کردن آسودگی و آرامش)
- با افراد مهربان و دوستانه رفتارکنید، حتی اگر که آنها شما را نپذیرند.( فراهم کردن آسودگی )
- اطلاعات درست و دقیقی درمورد حادثه وضربه واقداماتی که درحال انجام است ارائه دهید. این کار میتواند به دیگران کمک کند که شرایط را بهتر بفهمند( کمک به آسودگی)
- به افراد کمک کنید تا با دوستان و آشنایانشان ارتباط برقرار کنند.( ارتباط با دیگران)
- افراد خانواده را دور هم جمع کنید.درصورت امکان شرایطی فراهم نمایید تاکودکان به والدین و یا عضو نزدیکی از اعضائ خانوادهشان بازگردند.(ارتباط با دیگران)
- پیشنهادات عملی برای اجرای کارهایی که بتواند خودکارآمدی را افزایش دهد ارائه دهید. ( افزایش خودکارآمدی)
- به افراد کمک کنید تا نیازهاشان را تامین کنند.(افزایش خودکارآمدی)
- مکانهای ارائه دهنده انواع خدمات دولتی و غیردولتی را به مردم آسیبدیده معرفی کنید. ( امیدواری)
نبایدها:
- بازماندگان رامجبورنکنید که درمورد داستان خود و اتفاقاتی که پیشآمده صحبت کنند . بخصوص درمورد جزئیات ماجرا چراکه این کار ممکن است سبب کاهش خونسردی و آرامش افرادی گردد که تمایل ندارند جزئیات زندگی خود را برای دیگران بازگوکنند.
- به افراد اطمینان بیمورد ندهید مثلا نگویید “همه چیز خوب خو.اهد شد” و یا “حداقل شما زنده ماندید”. بیان این جملات سبب کاهش آرامش افراد میگردد.
- به افراد نگویید که درحال حاضر چه کاری باید انجام دهند، یا چگونه فکر کنند، یاچه احساسی داشتهباشند ویا اینکه قبلاچه کار باید انجام میدادند. این کار باعث کاهش خودکارآمدی و افزایش احساس گناه میشود.
- به افراد نگویید که شما به علت رفتارها و باورهایتان دچار رنج و عذاب شدهاید. این موضوع باعث کاهش خودکارآمدی افراد میشود.
- قولی ندهید که قابل اجرا نیست. قولهایی که اجرا نشوند منجر به کاهش امیدواری در فرد میشود.
- از خدمات موجود و فعالیتهای انجام شده انتقاد نکنید چرا که منجر به کاهش امیدواری و آرامش افراد میشود.
اطلاع رسانی
بعد از وقوع بلایا و حوادث آسیب زا وجود هرج و مرج، از تبادل اطلاعات صحیح جلوگیری می نماید و فقدان اطلاعات، موجب افزایش اضطراب، نگرانی وترس خواهد شد. رسانه ها می توانند شرایطی را فراهم آورند تا درآن اطلاعات و شواهد واقعی ارائه شوند. این اطلاعات باید دقیق، شفاف و به زبانی ساده باشد. ارائه اطلاعات بیش از حد و نامتناسب به اندازه ندادن اطلاعات آسیب زاست. اطلاعات باید درزمینه های زیر ارائه شوند:
- چه اتفاقی روی داده است؟
- چگونه روی داده است؟
- دلایل شناخته شده آن چیست؟
- بعد ازاین چه خواهدشد؟
بیان واقعیات مربوط به رویداد به درک وشناخت رویداد، کاهش ابهام در مورد آن و کنترل روی عوامل محیطی و عواملی که برای افراد غیر قابل کنترل هستند، کمک می کند.
اطلاع رسانی درخصوص واکنش های روانشناختی افراد دربحران و عادی سازی این واکنش ها به افراد کمک می کند تا این واکنش ها را در وجود خود شناسائی کنند و ارتباط آن را با واقعه آسیب زا درک نمایند. همچنین به آن ها کمک می کند که به راحتی احساساتشان را بروز دهند.
دراطلاع رسانی به موارد زیر توجه داشته باشید:
- احساس گناه را تقویت نکنید.
- لازم نیست پاسخ همه سوالات را بدانید. درمواردی که اطلاع دقیق ندارید، اطلاعات غلط ویا مشکوک ندهید.
- ارائه اطلاعات را به تعویق نیندازید هرچند این اطلاعات دردناک باشند مثل فوت عزیزان. ولی خبرهای ناگوار را سعی کنید در جمعی که از فرد آسیب دیده و داغدار حمایت می کنند ارائه کنید و از گفتن اطلاعات ناگوار وقتی که فرد تنها است خودداری کنید. تا آنجا که ممکن است خبر ناخوشایند توسط یکی از اعضاء خانواده به افراد داده شود.
افراد دررویارویی با بلایا و حوادث واکنش هائی را ازخود بروز می دهند که می توان آنها را به ۵ مرحله تقسیم کرد.
مرحله تماس یا ضربه: این مرحله درچند دقیقه پس ازحادثه بروز پیدا می کند. اکثرافراد دچارترس و وحشت شدیدی می شوند. ممکن است بهت زده شده وگیج و درمانده به نظر آیند. قدرت انجام هیچ کاری را ندارند وگوئی میخکوب شدهاند. این مرحله معمولاً گذرا وکوتاه مدت است.
مرحله قهرمان گرائی: درساعات اولیه وقوع حادثه بروز می کند. دراین مرحله بین مردم همبستگی ایجاد می شود. افراداحساس می کنند باید کاری انجام دهند، بهطور داوطلبانه در امدادرسانی کمک می کنند، بهعنوان مثال شروع به بیرون آوردن اجساد وعزیزانشان از زیرآوار میکنند و تا رسیدن نیروهای کمکی بسیاری ازکارها را خودشان انجام می دهند. مردم با گذشت و ایثار فراوان عمل می کنند. البته در پاره ای ازموارد نیز گستاخانه عمل می کنند و اگر نیروهای امدادگر مانعی برسر راهشان ایجاد کنند ممکن است عصبانی و تحریک پذیر شوند.
مرحله شادمانی وفراموش کردن غم: یک هفته تا چند ماه پس ازحادثه بروز می کند. همزمان با رسیدن نیروهای کمکی افراد امیدوار می شوند و ممکن است حالت آرامش و نشاط پیدا کنند ویک حالت سرخوشی و شادمانی دارند.
مرحله مواجهه باواقعیت: ۲الی ۳ ماه پس ازوقوع حادثه بروزمی کند. دراین مرحله افراد تازه متوجه وسعت خسارات و فقدانهایشان می شوند. مجدداً روحیه خود را ازدست میدهند، ناآرام، خسته ودرمانده می شوند. ممکن است به این نتیجه برسند که کمک های رسیده برای آنها کفایت نمی کند و شروع به مقایسه دریافتیهای خود با دیگران می کنند. افسرده ومضطرب وحساس هستند واحساس تنهائی شدیدی می کنند.
تجدیدسازمان: که ۶ ماه تا ۱سال پس ازوقوع حادثه بروزمی کند. افرادشروع به بازسازی روانی خود و بازسازی زندگی خودمی کنند و بتدریج درک می کنندکه باید متکی به خود باشند. عدم رسیدن کامل به این مرحله منجر به باقی ماندن علائم و واکنش های روانی افسردگی واضطراب می شود.
گردآوری: تیم تخصصی سایک نیوز
منبع: حمایت های روانی- اجتماعی دربلایا و حوادث غیرمترقبه (دکتر یاسمن متقی پور،علی بهرام نژاد،دکتر جواد محمودی قرائی، دکتر محمد تقی یاسمی،دکتر معصومه امین اسماعیلی)
بیشتر بخوانید:
کمک های اولیه روانی را بشناسیم!
فراخوان مشارکت متخصصان مجرب روانشناسی و مشاوره در حادثه ساختمان پلاسکو
توضیحات دکتر اللهیاری در خصوص اقدامات سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در حادثه ساختمان پلاسکو
