نامه مهم دکتر اللهیاری به رئیس جمهور در پی واگذاری رشته روانشناسی بالینی

حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر روحانی
رییس محترم جمهوری اسلامی ایران و رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی

با سلام و احترام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات حضرتعالی و همه همکاران دولت در ماه مبارک رمضان و سپاس فراوان از اینکه امر سلامت یکی از برنامههای مهم دولت تدبیر و امید عنوان شده است، اینجانب به نمایندگی از جامعه روانشناسان و مشاوران کشور و به عنوان کسی که سالها در مسئولیت کمیسیون آموزش و تحقیقات و فناوری مجلس، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، و حضور مستمر در شوراهای  مؤثر برنامه ریزی ، اجرایی، فرهنگی و اجتماعی کشور نقش داشته ام، نامه مورخ ۱۷/۳/۹۵ به شماره ۲۲۳/۱۰۰ وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خطاب به رییس جمهور و متعاقب آن دستور حضرت عالی که “رشته های مرتبط با سلامت باید در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متمرکز باشند”را ملاحظه نمودم.
به عنوان یک کارشناس و دوستدار حضرت عالی نکاتی را پیرامون این موضوع به لحاظ اهمیت آن به استحضار میرسانم و امیدوارم با دستور جنابعالی این مسأله مهم راهبردی به مسیر کارشناسی، علمی و فرابخشی خود رهنمون گردد تا با تدبیر جنابعالی یکبار دیگر بارقه ی امید به اردوگاه، همه متولیان و اندیشمندان سلامت بازگردد.
۱-    اصولاً اشکالی که وزیر محترم بهداشت، درمان بدان اشاره کرده اند کاملاً درست است ولی نه علت این معضل آن چیزی است که وزیر محترم بدان اشاره کرده است و نه راه حل آن چیزی است که وزیر محترم تقاضا کرده است و جنابعالی دستور داده اید.
به استحضار میرساند، علت این مشکل این است که سالها پیش براساس یک اقدام  غیر کارشناسی بخشی از آموزش کشور یعنی آموزش پزشکی از نهاد علم و تحقیق و فناوری جدا شده و این جدایی و انفکاک امروزه میرود که تبدیل به یک انحراف بزرگ و راهبردی شود گرچه موافقان آن روز این جدایی، جمعی از پزشکان بودند که دغدغه صنفی داشتند اما برای جبران کمبودهای پزشکی آن زمان کشور که با پزشکان هندی و بنگلادشی پر میشد قابل تقدیر بود ولی بلافاصله پس از این جبران میبایست این بخش جدا شده به مجموعه و نهاد علمی، تحقیقات وفناورانه کشور بازگردد که متأسفانه نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه روز به روز بر تعمیق و توسعه این جدایی پای فشرده شد.
جناب آقای دکتر روحانی اینجانب زمانی که رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات و فناوری مجلس بودم به اتفاق وزیر وقت علوم، تحقیقات و فناوری آقای دکتر معین در سی و یکمین اجلاس یونسکو در کشور فرانسه شهر پاریس شرکت کردیم و آن زمان آقای دکتر جلالی نماینده ایران در یونسکو بودند. خوشبختانه در این برهه ایران رییس اجلاس سی و یکم شد و چون جلسه را خیلی خوب اداره کردیم پس از پایان جلسه رسمی هیأت های علمی کشورهای دیگر براساس یک دیپلماسی علمی مرسوم برای ملاقات با هیأت ایرانی از یکدیگر سبقت می جستند و با دقت و انرژی فراوانی که هیأت ایرانی داشت همه هیأتها را ملاقات کردیم. تقاضای آنها این بود که مبادلات علمی و فرهنگی و آموزشی خود را با ایران گسترش دهند اما من و آقای دکتر معین راجع به همه حوزههای علم و تحقیق و فناوری میتوانستیم تصمیم بگیریم غیر از حوزه آموزش پزشکی!!!!
رؤسای هیأت های مذکور با کمال تعجب میپرسیدند you are splitting the science شما علم را شقه کرده اید؟؟؟!!!
بالاخره اینجانب و آقای دکتر معین هر طور که می شد مسأله را جمع میکردیم ولی راستش خیلی پاسخ درست و قانع کننده ای نداشتیم .
۲-    گزارش این اجلاس و دلایل علمی و اجرایی این موضوع، آن زمان به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد و جالب است بدانید اینجانب در مجلس این پیشنهاد را مطرح کردم و آقای دکتر پیرمؤذن که نماینده اردبیل بود و پزشک حاذقی است از پیشنهاد دفاع کردند و صحن علنی به آن رأی داد ولی مجلس برای بررسی کارشناسی بیشتر یک کمیسیون ویژه تشکیل داد که چون اینجانب رییس کمیسیون آموزش، تحقیقات بودم با نظر و رأی مجلس وقت به ریاست این کمیسیون ویژه نیز انتخاب شدم و در آن زمان آقای دکتر پزشکیان که اکنون نایب رییس اول مجلس هستند وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بودند، چندین جلسه برگزار شد و رییس جمهور وقت و همه مسئولین وزارت بهداشت قول دادند اگر این کمیسیون مصوبه ای مدت دار بدهد با انجام کار کارشناسی این پیشنهاد را عملیاتی خواهند کرد. چون استدلال آقایان این بود که اگر جدا شدن علوم پزشکی و آموزش پزشکی از علوم و تحقیقات کشور اشتباه بوده است برگرداندن سریع آن نیز اشتباه است و کلی تابلو باید عوض شود و بیمارستان های آموزشی از غیر آموزشی تفکیک شوند و …. ولی اگر چهار یا پنج سال فرصت باشد با بررسی کارشناسی این کار صورت خواهد گرفت که کمیسیون پنج سال را برای بررسی و انجام این ایده مصوب نمود ولی متأسفانه اکنون بیش از دوازده سال میگذرد و پیشنهاد عملیاتی نشده است. اینجانب چون دیگر از نمایندگی مردم با تصمیم خودم کنار رفته بودم لذا قدرتی برای پیگیری این مصوبه نداشتم.
۳-    جناب آقای رییس جمهور عزیز بسیاری از کشورها به جای این همه انفکاک و انشقاق در نهاد علمی و آموزشی کشورشان فقط یک وزارتخانه آموزشی دارند تحت عنوان Ministry of Education در حالیکه کشور ما وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات وفناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور، دانشگاه آزاد اسلامی و … یعنی حداقل پنج ساختار بسیار منفک برای نهاد علمی و آموزشی کشور ایجاد کرده ایم و متأسفانه هر کدام نیر بصورت جزایر جداگانه عمل میکنند و به دلیل همین جزیره ای فکر و عمل کردن مشکلات مورد اشاره در نامه وزیر محترم بوجود آمده است.
۴-    چنانچه این تصمیم غیر کارشناسی در سالها پیش درست بوده است پس پیشنهاد میشود، آموزش رشته های اقتصاد و مالی را هم به وزارت اقتصاد و دارایی، رشته های کشاورزی و نباتات را به وزارت جهاد کشاورزی، رشته های علوم تربیتی را به وزارت آموزش و پرورش، رشته های فنی و مهندسی را به وزارت راه و شهرسازی و رشته های حقوق را به وزارت دادگستری و ….
به همین ترتیب همه رشته ها را به وزارتخانه ها و دستگاه های اجرایی واگذار کنیم و برای همیشه نهاد علم و تحقیقات و فناوری کشور را تعطیل کنیم تا در سایه این اتصال همه رشته ها رشد کنند و اگر این اتصال غلط است پس هر چه سریعتر دستور فرمایید آموزش رشته های پزشکی هم به نهاد علمی کشور برگردد تا علم و تحقیق وفناوری یک متولی و سیاست گذار واحد داشته باشد و کشور در سایه اقتدار علمی و تحقیقات و فناورانه رشد کند.
۵-    مفهوم سلامت حداقل شامل چهار بعد جسمانی، روانشناختی، اجتماعی و معنوی است و چنانچه دستور جنابعالی که مرقوم فرموده اید، “همه رشته های مرتبط با سلامت باید در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متمرکز باشند” واقعا بخواهد اجرایی شود، لازم است کلیه رشته های روانشناسی و مشاوره، مددکاری اجتماعی، جامعه شناسی و آسیب شناسی اجتماعی هم در وزارت بهداشت متمرکز شود چون یکی از ابعاد مهم سلامت، اجتماعی است که البته ابعادی نظیر هویت اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی  و پختگی اجتماعی و سرمایه اجتماعی  و …. را در برمیگیرد.
لازم است رشته های عرفان و اخلاق و معنویت از حوزه های علمیه تفکیک شود و در وزارت بهداشت متمرکز شود چون یکی از ابعاد مهم سلامت، سلامت معنوی است که به تقویت معنویت افراد، جوامع و پیشگیری از خلاءهای معنوی و ایمانی افراد میپردازد و جنابعالی که خود از نهاد مقدس روحانیت هستید خوب میدانید که کارگزاران اصلی سلامت معنوی روحانیون و عرفاء بعضا روانشناس هستند که این دوره را دیده اند نه پزشکان. -آیا تاکنون قرص یا دارویی کشف شده است که روابط اجتماعی انسانها را بهبود ببخشد؟
-آیا تاکنون قرص یا دارویی کشف شده است که افکار غیرمنطقی انسانها را منطقی نماید؟
-آیا تاکنون قرص یا دارویی کشف شده است ایمان درونی انسانها را تعالی ببخشد؟
۶- جناب آقای دکتر روحانی رشته هایی نظیر روانشناسی بالینی، روانشناسی سلامت، خانواده درمانی و اصولاً همه رشته های روانشناسی و مشاوره امروزه در دنیا و در کشورهایی توسعه یافته، براساس یک هویت مستقل و بدون اینکه زیر نگاه پزشکی و جسمانی نگری باشند چنان رشد کرده اند که همه دانش آموختگان این رشته ها چون نقش بی بدیل و انکارناپذیری در تأمین سلامت نیروی انسانی جامعه دارند و امروزه نیروی انسانی کلید طلایی دروازه پایدار است و اقتدار و قدرت هر کشوری در گرو داشتن نیروی انسانی سالم، ماهر و متخصص است، به همین خاطر این رشته ها جز ارکان قدرت و اقتدار محسوب میشوند و شأن و جایگاه مستقل خود را دارند. بنابراین به جای اینکه این رشته ها مجدداً در سایه ی نگاه پزشکی و جسمانی قرار دهیم باید با تأمین نیازمندیهای عملی و تقویت فیلد بالینی این رشته ها به شیوهای که در این نامه پیشنهاد شده است متناسب با نیاز جامعه هر چه بیشتر به تقویت این رشته ها بپردازیم و دانش آموختگان رشته های روانشناسی و مشاوره را در جایگاه اصلی و شایسته و بایسته و مناسب با نقشی که در سلامت دارند بنشانیم و از هرگونه اقدام تضعیفی بپرهیزیم وگرنه جامعه ای که بیش از هر زمان به این خدمات نیاز دارد بیش از گذشته آسیب خواهد دید.
۷-    جناب آقای رییس جمهور از مجموعه دولت بویژه وزیر محترم بهداشت و درمان یک عدد و رقم بخواهید:
الف: نیاز جامعه به دانش آموختگان رشته های مورد اشاره وزیر محترم چقدر است و اکنون با استانداردهای دنیا چقدر فاصله داریم؟
ب: اگر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بخشی از حوزه علمیه که رشته های مرتبط با سلامت را تربیت میکند و همه نهادهای دیگری که این توان و بینش را دارند، به قدر نیاز جامعه به تربیت این متخصصین اقدام می نماید؟
۸-    اینجانب از حضرتعالی که به حمداله خود هم در نهاد مقدس حوزه علمیه و هم نهاد مقدس دانشگاه پیشتاز هستید به عنوان یک کارشناس انتظار دارم که بدور از تحلیلهای صنفی و حرف های پزشکان محترم که از کل مفهوم سلامت مطابق آخرین یافته های علمی تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد در حیطه وظایف آنان است و ۸۰ درصد از مفهوم سلامت روانشناختی، اجتماعی و معنوی است و ارکان و متولیان و کارگزاران دیگری دارد، به رسالت تاریخی خود عمل فرمایید و برای همیشه سلامت را فرابخشی و فرا وزارتخانه ای اعلام فرمایید و نگاه را از سلامت فیزیکی و جسمانی به سلامت روانی، اجتماعی و معنوی تغییر دهید و از دولت محترم بخواهید از کل بودجه سلامت چند درصد آن در حوزه های سلامت روان، سلامت اجتماعی و سلامت معنوی هزینه میشود؟ مطابق مصاحبه وزیر محترم کمتر از ۳درصد بودجه سلامت در سلامت روان آن هم صرفاً در بخش های بستری بیماران روانی هزینه میشود در حالیکه در کشوری نظیر فرانسه از کل بودجه سلامت ۷۶درصد در بخش غیرجسمانی یعنی در حوزه های سلامت روانشناختی، اجتماعی و معنوی و دقیقاً مطابق با سهم هر کدام از ابعاد سلامت هزینه میشود.
۹-    اینکه در نامه وزیر محترم استدلال شده است که در اسناد بالا دستی بویژه در سیاستهای نظام سلامت وزارت بهداشت متولی سلامت قلمداد شده است، بله آن هم براساس فشار جامعه پزشکان حاضر در حاکمیت بود وگرنه با هر دانشمند و اهل نظری شما مصاحبه کنید اعلام می نماید که نمیتوان نقش آموزش و پرورش، آموزش عالی، سازمان بهزیستی، حوزه های علمیه، مساجد و هیأت های مذهبی و … را در موضوع سلامت نادیده گرفت. وقتی متولی سلامت وزارت بهداشت باشد آنهم با نگاه پزشکی و دارویی و جراحی وضعیتی بهتر از این در سلامت آحاد مردم ایران و خانواده ها بوجود نخواهد آمد. حقیر منکر اهمیت و جایگاه پزشکان در یک بعد مهم  سلامت که همان سلامت جسمانی است نیستم اما این  تنها ۲۰درصد سلامت را شامل میشود و خود تحت تأثیر سایر ابعاد سلامت قرار دارد و بیماریهای روان تنی ، عصبی ، اجتماعی و معنوی که امروزه در جامعه ایران به مرز هشدار رسیده است را آیا باید باز هم توسط پزشکان درمان کنیم یا پیشگیری نماییم یا اینکه حوزه ارتقاء سلامت و پیشگیری در ابعاد روانشناختی، اجتماعی و معنوی، متولیان دیگری نیز دارد که حاضر نیستند زیر نگاه اقتدار مآبانه و از بالا به پایین پزشکان حاضر در حاکمیت کار کنند بلکه مطابق الگوی پذیرفته شده دنیا در یک کار تیمی، هر کسی جایگاه شایسته خود را دارد؟
۱۰-    چنانچه این نگاه درست را بپذیریم طرحهایی پر هزینه و کم فایده ای نظیر پزشک خانواده جای خود را به طرح سلامت خانواده میدهد و با حضور هم ارکان و کارگزاران و متخصصین سلامت خانواده به تعالی و سلامت میرسد.
۱۱-    استاد گرامی جناب آقای دکتر روحانی پذیرفته و روا نیست  که در هنگامه ای که هجمه هایی به نهاد وزارت علم و تحقیقات کشور میشود این وزارتخانه نقش غیرفعال داشته باشد انتظار میرود وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نقش فعال و پررنگ خود را نسبت به این موضوع حیاتی ایفا نماید.
۱۲-    از شما رییس جمهور پرتلاش و عالم خواهشمندم طرح موسوم به سلامت روان را که از طرف وزارت محترم بهداشت آماده شده است و برای ارائه به مجلس محترم روند اداری خود را طی میکند ملاحظه بفرمایید طرحی که دقیقاً به حمایت حقوقی از بیماران روانی شدید میپردازد که اگر چنین باشد بسیار جای تقدیر دارد. اما آیا چنین کاری یعنی سلامت روان؟؟؟!!!
سلامت روان ابعادی نظیر Promotion یعنی ارتقاء و پیشگیری سطح اول را دارد که به هیچ وجه به بیماران روانی نمیپردازد بلکه به پیشگیری و ارتقاء سلامت میپردازد. در حالیکه در طرح موسوم به سلامت روان از این ابعاد هیچ خبری نیست و اما در اقداماتی تأمل برانگیز در مواد آخر طرح بحث از صدور مجوز برای ارائه دهندگان خدمات سلامت روان به میان میآید که پیداست هدف پشت پرده آن این است که مجوز هرگونه مرکز مشاوره اعم از ازدواج و پیشگیری در ابعاد روانشناختی و اجتماعی و معنوی صرفاً بر عهده  وزارت بهداشت و پزشکان گذاشته شود. سؤال این است چرا لایحه ساماندهی بیماران شدید روانی بطور غیر منتظره و غیرکارشناس وارد حوزه سلامت روان میشود؟ آیا این ناشی از نگاه غلط متولیان نیست؟ لازم به ذکر است که نامه ای در خصوص لایحه موسوم که با مخالفت شدید همه گروه های روانشناسی و مشاوره دانشگاهها و شورای مرکزی نظام روانشناسی و مشاوره که در حکم پارلمان سازمان است و همه کمیسیونه ای تخصصی و شوراهای استانی و همه انجمنهای علمی مرتبط روبرو شده بود و بیانیه ای نیز صادر کرده بودند را به نمایندگی از این جامعه به حضورتان ارسال کرده ام. (طی شماره ۸۵۹۰/نر مورخ ۱/۴/۹۵)
در پایان از آن برادر دانشمند تقاضا دارم برای حل مشکلات ریز ودرشت نهاد علم، تحقیق و فناوری و خدمات وابسته دستور فرمایید اقدام شایسته و بایسته و تاریخی که مورد تأیید همه دانشمندان رشته ها باشد بعمل آید نه اقداماتی و دستوراتی تسکینی که صرفاً رضایت بخشی از جامعه علمی کشور یعنی پزشکان را در بردارد. و در کوتاه زمان دستور فرمایید ابلاغیه مورخ ۱۹/۳/۹۵ به شماره ۳۱۱۶۲ دستور ریاست جمهوری به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری لغو شود و هیأتی کارشناسی در حوزه های مختلف از دو وزارتخانه موضوع را بررسی و در صحن علنی شورایعالی انقلاب فرهنگی به ریاست حضرت عالی مطرح و تصمیمگیری لازم اتخاذ گردد.

سپاسگزارم
دکتر عباسعلی اللهیاری

رونوشت: دفتر مقام معظم رهبری(مدظله العالی) جهت استحضار
رئیس محترم مجلس شورای اسلامی جناب آقای دکتر لاریجانی جهت استحضار و دستور لازم
رئیس محترم کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی جناب آقای دکتر زاهدی جهت استحضار و دستور لازم
وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری جناب آقای دکتر فرهادی جهت استحضار و دستور لازم
وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جناب آقای دکتر قاضی زاده هاشمی جهت استحضار و دستور لازم