هر رفتار، گفتار یا عمل که در قالب‌های گوناگون اعم از حرکات رفتاری یا عملی، نگاه، سخن، لحن کلام و …بروز کند و رنگ و روی خشن و تحکم‌آمیز داشته باشد و به رنجش خاطر طرف مقابل بینجامد، خشونت نام دارد.
خشونت رفتاری است که باعث آسیب عاطفی یا جسمی به طرف مقابل می‌شود و عوارضی چون خلأ عاطفی، تحقیر و … را در او ایجاد می‌کند.
خشونت الزاماً ضرب و شتم را شامل نمی‌شود بلکه گوش نکردن به سخنان طرف مقابل، بی‌تفاوتی و بی‌توجهی به او و یا هم‌صحبت نشدن با او و مورادی از این دست که منجر به مشکل یا خلأ عاطفی طرف مقابل شود یا خشم او را برانگیزد، از جمله موارد خشونت هستند.
زهرا عطایی، مهم‌ترین ریشه خشونت در خانواده را عدم آگاهی دانست و اظهار کرد: گاه افراد نمی‌دانند که مصادیقی نظیر بی‌توجهی، دیر به خانه آمدن، عدم وفای به عهد یا عدم هم‌صحبتی خشونت محسوب می‌شوند و همین عدم آگاهی باعث می‌شود بدون دغدغه به ارتکاب این اعمال دست بزنند.
وی فقر و مشکلات اقتصادی و نیز برخی باورهای فرهنگی را از دیگر عوامل بروز خشونت دانست و تصریح کرد: در باورهای فرهنگی ما، زن خانواده باید تمام کارهای خانه اعم از خوراک و نظافت و رسیدگی به فرزندان را به خوبی انجام دهد و در صورت کم‌کاری مورد خشونت واقع می‌شود، برخی موارد دیگر نظیر تحکم پدر و مادر روی فرزندان، مردسالاری، پدرسالاری و … از دیگر باورهای فرهنگی هستند که ممکن است خشونت ایجاد کنند.
این کارشناس آموزش خانواده گفت: مسئله اعتیاد، الگوپذیری غلط فرزندان از پدر و مادر در دعواها، مشکلات روحی و روانی اعضای خانواده اعم از افسردگی، اسکیزوفرنی، شخصیت دو قطبی، توهم و … ، دایره وسیعی از عوامل دیگر در بروز خشونت در خانواده هستند.
تأثیرات خشونت بر کارکرد خانواده
این مشاور خانواده در خصوص تبعات خشونت در خانواده بر روی روابط، تصریح کرد: خشونت سبب تضعیف کارکرد خانواده و کاهش کیفیت روابط مثبت میان اعضا می‌شود، از جمله اینکه روابط زن و مرد خانواده کیفیت مطلوب خود را از دست می‌دهد.
وی در ادامه تأکید کرد: زن و مرد در زندگی مشترک باید به چهار خواسته روانی و عاطفی یکدیگر یعنی رضایت از زندگی، پیوستگیِ رابطه ذیل تعهد به یکدیگر، توافق و هم‌رأی بودن و ابراز عواطف مثبت و منفی به یکدیگر پاسخ دهند که بروز خشونت سبب عملی نشدن این چهار خواسته شده و کیفیت زندگی مشترک را تضعیف می‌کند.
عطایی در خصوص تأثیرات خشونت بر فرزندان، بیان کرد: فضای گرم و صمیمی خانواده به دو نیاز فرزندان یعنی محبت و امنیت پاسخ می‌دهد، چرا که محبت رشد عاطفی و معنوی فرزندان را به دنبال دارد و امنیت نیز عملکرد رفتاری آن‌ها را مثبت و خلاقیت را در فرزندان تقویت می‌کند.
مؤلف کتاب «حقوق کودک» تأکید کرد: بروز کشمکش و خشونت میان پدر و مادر و ایجاد خفقان در محیط خانه، فضای نشاط و پویایی را از فرزندان سلب می‌کند، اعضا در کانونی سرد و جدا از یکدیگر زیست می‌کنند، دلسوزی، همدلی، صداقت و همبستگی در خانواده از بین می‌رود و اعتماد جایی در آن خانه ندارد.
عطایی بروز مشکلات در روابط خارج از خانه را نیز یکی دیگر از تبعات خشونت در خانواده دانست و تصریح کرد: علاوه بر تحت تأثیر قرار گرفتن روابط درون خانواده، معاشرت با خویشاوندان و … نیز از بین می‌رود و فرزندان در چنین محیطی رفتار صحیح اجتماعی را فرا نمی‌گیرند.
آموزش؛ مهم‌ترین راهکار پیشگیری از خشونت
وی با بیان اینکه آموزه‌های دینی برای تمام جنبه‌های زندگی افراد توصیه‌هایی دارد، اضافه کرد: در این زمینه نیز عدم آگاهی مطرح است، یعنی اگر هر فرد به معنای رکوع و سجده در برابر پروردگار آگاه باشد و آن‌را درک کند، قطعاً خواهد توانست در کنترل خشم نیز موفق باشد.
عطایی بیان کرد: آموزش افراد بهترین و اساسی‌ترین راهکار پیشگیری از خشونت، اصلاح رفتار خشونت‌آمیز و تلطیف فضای عاطفی خانواده است تا هر کدام از اعضای خانواده در خصوص وظایف و مسئولیت‌های خود آگاهی کافی را داشته باشند.
وی با بیان اینکه آموزش حوزه گسترده‌ای را شامل می‌شود، ادامه داد: آموزش می‌تواند مبانی دینی را شامل شود و فرد باید آگاه باشد که پیامبر اسلام(ص) مسلمان واقعی را کسی معرفی می‌کند که «مسلمانان دیگر از دست و زبان او در امان باشند».
این روانشناس تربیتی ادامه داد: زمینه دیگری که باید به افراد آموزش داده شود، مهارت‌ها و راه‌های کنترل خشم است چرا که بروز خشم امری طبیعی است که برای همه افراد اتفاق می‌افتد اما مهم این است که هر فرد بتواند مهارت‌های کنترل خشم یاد بگیرد تا خود و اطرافیان از تبعات خشونت در امان باشند.
عطایی تأکید کرد: در بسیاری از موارد بروز خشم و خشونت به صورت ناخواسته است و اگر افراد بدانند که خشم چه آثار مخربی بر روح و جسم اطرافیان دارد، در جهت کنترل خشم تلاش می‌کنند.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: بسیاری از آسیب‌های جسمی حاصل روانِ پریشان و به هم ریخته افراد است که به دلیل معضلاتی مانند خشونت و در قالب مشکلات جسمی بروز می‌یابد پس اگر سطح آگاهی مبنی بر کنترل خشونت و خشم در خانواده ارتقا یابد، علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌های درمانی شاهد بالا رفتن کیفیت زندگی افراد و بالیده شدن فرزندان در خانواده‌های سالم خواهیم بود.
منبع: ایسنا
