لجبازی و ناسزاگویی کودکان دغدغه بسیاری از خانواده‌هاست تا آنجایی که گاهی ترس بیماری فرزندانشان را در دل آنها می‌اندازد، غافل از این که منشأ اصلی این اختلالات خود خانواده‌ها هستند.
بسیاری از خانواده‌ها در کنترل فرزندان کوچکشان ناتوان می‌مانند و سعی در برخورد فیزیکی و استفاده از ابزاری به نام “زور” دارند حال آنکه مشکل می‌تواند از جایی دیگر باشد، جایی به نام “خانواده”.
هر چند ۶ ساله است اما رفتارهای بد و گاهاً غیرقابل تحملی دارد و این رفتارها هر روز ادامه پیدا می‌کند به طوری که والدینش ناگزیر به تنبیه فیزیکی او می‌شوند اما برخلاف انتظار این تنبیه‌ها نیز تغییر مثبتی در وی ایجاد نمی‌کند.
مادر جوانش می‌گوید: انگار کودک شش ساله‌اش می‌فهمد که با لج‌بازی‌هایش قرار است تنبیه شود اما هیچ اهمیتی به این موضوع نمی‌دهد.
وی که با روش‌های مختلفی برای رفع مشکل کودکش دست به یقه شده و آخر هم مانند بسیاری از والدین به تنبیه او بسنده کرده است، اظهار می‌کند: فرزندم حتی بدرفتاری‌های مرا با فحاشی و ناسزاگویی‌هایش تشدید می‌کند و حالا من ماندم و یک سوال بی‌جواب؛ آیا فرزندم بیمار است؟!
اینها سخنان مادری است که در دوگانگی کودکی و یا بیماری فرزندنش مانده است. نمی‌داند فرزند بیماری دارد که حتی تنبیه‌ها نیز نمی‌تواند وی را کنترل کند یا یک رفتار کودکانه از خود نشان می‌دهد.
لجبازی و پرخاشگری؛ دو مقوله‌ی مجزا
دکتر عباس متولی‌پور رئیس مرکز اورژانس اجتماعی استان یزد ، با اشاره به این که لجبازی، ناسزاگویی و پرخاشگری در کودکان اختلالاتی مجزا است، اظهار می‌کند: این که چگونه باید با این رفتارها در کودکان برخورد کنیم، مقوله‌ای است که باید در مرحله ابتدایی ریشه‌یابی شود.
وی با بیان این که فاکتور خانواده به عنوان نخستین عامل در بروز این اختلالات مطرح می‌شود، می‌گوید: در کودکانی با سنین کمتر از ۷ سال، نقش خانواده مهمترین فاکتور مؤثر محسوب می‌شود اما برخی از اختلالات همچون لجبازی عمدتاً ناشی از نارسایی‌های عصبی و بیش‌فعالی هستند و در این موارد خانواده محور اصلی ریشه اختلال به شمار نمی‌آید چرا که بخشی از آن به دوران بارداری و فرآیند زایمان مادر بستگی دارد.
ضرورت توجه به فاکتور خانواده
این روانشناس کودک با بیان این که توجه به فاکتور خانواده به منظور رفع این اختلالات در کودکان ضروری است، تصریح می‌کند: دارو درمانی، رفتار درمانی، درمان‌های شناختی‌رفتاری و بازی درمانی، راهکارهای ضروری در راستای رفع این اختلالات هستند، هر چند دارو درمانی در هنگامی که ریشه مشکل از خانواده نباشد باید مورد استفاده قرار گیرد.
وی حذف و اصلاح الگو و مدل‌های بدرفتاری در خانواده‌ها را اولویت اصلی در این زمینه ذکر و اضافه می‌کند: بعضاً این امکان وجود دارد که بددهنی یکی از بزرگترهای خانواده یا آشنایی کودک با شخصیت بدرفتار یکی از فامیل یا آشنایان، منجر به بروز چنین رفتارهایی در وی نیز شود.
متولی‌پور بروز رفتارهای سو ء کودکان را یکی از عوامل برآمده از تشنج، ناسازگاری و اختلافات والدین عنوان می‌کند و می‌گوید: استفاده بیش از حد از گوشی موبایل، تلویزیون و بازی‌های مجازی نیز در بروز این رفتارها تأثیرگذار است.
وی با اشاره به نقش تغذیه در این زمینه با بیان اینکه فاکتورهای جسمی کودکان همچون سو تغذیه، کمبود ویتامین‌ها، کلسیم، فقر آهن و اسید آمینه، بدغذایی و عادات‌های غذایی نامناسب نیز در بروز این اختلالات مؤثر هستند، گفت: تنظیم زمان خواب کودکان بسیار مهم است چرا که کودکی که از خواب درست، کافی و منظمی برخوردار نباشد، رفتارهای خوب و مناسبی نخواهد داشت و پرخاشگر می‌شود.
این مسئول از تأثیر سو استفاده از تنقلات نامناسب، شکر و کاکائو و مواد دارای مواد افزودنی و رنگ‌ها در بروز این اختلالات یاد کرده و مصرف این قبیل موارد را برای کودکان توصیه نمی‌کند.
خوش رفتاری؛ کاهنده مؤثر اختلالات
متولی‌پور خوش رفتاری، تشویق و توجه به کودک را از رفتارهای کنترل‌کننده و کاهنده مؤثر در اختلالات پرخاشگری، لجبازی و ناسزاگویی در کودکان می‌خواند و می‌گوید: مدیریت رفتارهای بد، بی‌توجهی به برخی از رفتارهای جزئی کودک و اعمال قوانینی هرچند جزئی و کوچک در خانواده در کنترل این اختلالات بسیار تأثیرگذار و ضروری است.
رئیس مرکز اورژانس اجتماعی یزد با بیان این که رفتارهای کودک تا زمان اختلال در کار خانواده و خود، نگران کننده نیست، تصریح می‌کند: خانواده‌ها حتماً برای تشخیص علت رفتارهای کودکشان به روانشناسان مربوطه مراجعه کنند، هر چند که به طور معمول نیز انجام دوره‌ای چکاپ مشاوره‌ای و روانشناسی برای کودک از اقدامات پیشگیرانه و مؤثر است.
تقلید کودکان از ناسزاگویی والدین
مهین ذوالفقاری مدیر کلینیک تخصصی اعصاب و روان بهمن یزد در مورد ناسزاگویی کودکان و نقش خانواده‌ها در بروز این اختلال به ایسنا، می‌گوید: والدین در چنین مواردی باید به طور کلی ناسزاگویی را ترک کنند و حتی پس از ترک این عمل به کودک خود توضیح دهند که رفتار قبلی آنها صحیح نبوده است.
وی کنترل محیط و تعاملات کودک را نیز در این رابطه بسیار حائز اهمیت می‌داند و می‌گوید: والدین باید با دور کردن کودک از محیط‌های ناسالم، دوستان و رفت و آمدهای مناسبی را جایگزین آنها کنند و حتی بهتر است به طور ویژه از دو سالگی یعنی زمانی که کودک تقلید کلامی رو به پیشرفتی را نشان می‌دهد به این نکته توجه جدی داشته باشند.
مدیر کلینیک تخصصی اعصاب و روان بهمن یزد با تاکید بر این که والدین با دقت بیشتری کارتون، فیلم و بازی‌های رایانه‌ای را برای کودکانشان انتخاب کنند، اظهار می‌کند: روش‌های سختگیرانه والدین عامل افزایش رفتارهای پرخاشگرانه به خصوص ناسزاگویی در کودک است، به همین منظور تغییر شیوه‌های تعامل با کودک از تثبیت این رفتار جلوگیری می‌کند.
ذوالفقاری با تاکید بر این که والدین نباید در مقابل فحاشی کودک هیچ‌گونه واکنشی نشان دهند، خاطرنشان می‌کند: در واقع آنها باید کاملاً حرکات او را نادیده بگیرند تا حس کنترل کردن دیگران در او تقویت نشود، از طرفی با شنیدن حرف‌های زشت کودک نیز نباید بخندند بلکه باید با او صحبت کنند و برایش توضیح دهند و به او وعده‌هایی مانند این که اگر حرف‌های ناپسند نزند یا در مهمانی رفتار نامناسبی نداشته باشد، پاداش خواهد گرفت، داده شود.
مدیر کلینیک تخصصی اعصاب و روان بهمن یزد ایجاد کردن موقعیت‌هایی نشاط‌بخش با حس دوست‌داشتنی بودن برای کودکان را ضروری می‌داند و می‌گوید: والدین ضمن ایجاد چنین موقعیتی باید به درمان حالات افسرده‌وار کودکانشان بپردازند و این حس را نیز در تمام تعاملات بگنجانند تا از افسردگی و اضطراب کودکان کاسته شود.
منبع: ایسنا
