بر اساس مطالعه‌ای جدید، اگر فقط یک شب نخوابید، تنظیم بیان ژن و سوخت‌و‌ساز در بدن شما تحت تاثیر قرار می‌گیرد. یافته‌های محققان که در مجله‌ی Science Advances منتشر شده است، می‌تواند توضیح بدهد که شیفت کاری دراز مدت و کم‌خوابی مزمن، چگونه اثرات ناگواری بر ترکیب بدن انسان می‌گذارد.
مطالعات اپیدمیولوژی قبل، نشان داده است افرادی که از کم‌خوابی مزمن رنج می‌برند، یا کار شیفتی انجام می‌دهند، با خطرِ بالای ابتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ روبه‌رو هستند. اما مطالعه‌ی حاضر به عنوان اولین مطالعه‌ای شناخته می‌شود که نشان می‌دهد کم‌خوابی چگونه بر سوخت‌و‌ساز در دو بافت تاثیر دارد. این بافت‌ها برای تنظیم سوخت و ساز نقش کلیدی ایفا می‌کنند. بر اساس این مطالعه، حتی یک شب کم‌خوابی، می‌تواند چگونگی بیان ژن‌ها و پروتئین‌ها را در ماهیچه اسکلتی و چربی تغییر بدهد.
دکتر «جاناتان سدرناس» محقق و دانشمند در دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه نورث وسترن فاینبرگ، می‌گوید: «تا به امروز نمی‌دانستیم که آیا کم‌خوابی می‌تواند زمینه‌سازِ تغییرات مولکولی در سطح بافتی شود یا خیر؟ اما حالا که به این قضیه پی برده‌ایم، شاید همچنین به این مسئله هم پی‌ببریم که خواب بدموقع در طولانی مدت، چطور می‌تواند خطر افزایش وزن مفرط را در انسان‌ها افزایش بدهد؟ اگرچه کمبود خواب در یک شب تاثیر منفی بر بافت داشت، اما کمبود خواب قبل از اینکه افزایش وزن واقعی را به همراه داشته باشد، باید تبدیل به یک امر مزمن گردد. لذا با یک شب کم‌خوابی، نمی‌توان آن‌را به افزایش وزن نسبت داد.»
دکتر جاناتان سدرناس و همکارانش ۱۵ بیمار سالم و دارای وزن نرمال را مورد مطالعه قرار دادند. این افراد در دو جلسه‌ی آزمایشگاهی شرکت کردند. در این جلسات، الگوهای وعده‌ی غذایی و فعالیت فیزیکی به حالت استاندارد در آمدند. در یکی از جلسات، شرکت‌کنندگان به طور تصادفی یک شب به طور عادی و بیش از ۸ ساعت خوابیدند. اما در جلسه‌ی دیگر، شرکت‌کنندگان کل شب را بیدار نگه داشته شدند و اجازه‌ی خوابیدن به آنان داده نشد. صبحِ هر روز، نمونه‌های بافتی کوچک بیوپسی، از ماهیچه‌ی اسکلتی و چربی زیر پوستی افراد تهیه شد.
همچنین در هنگام صبح، نمونه‌های خون هم از افراد گرفته شد تا مقایسه‌ای میان افراد انجام گیرد. متابولیت‌ها از مولکول‌های قند و آمینواسیدها و اسیدهای چرب مختلف تشکیل شده‌اند. نمونه‌های بافت برای تجزیه و تحلیل‌های مولکولی مختلف مورد استفاده قرار گرفتند. مورد اول نشان داد که کمبود خواب موجب تغییر متیلاسیون دی‌ان‌ای در بافت می‌شود؛ این مکانیزم در تنظیم بیان ژن نقش دارد.
دکتر جاناتان سدرناس بیان کرد: «ما به عنوان اولین گروه از محققان نشان دادیم که کمبود خواب شدید، منجر به تغییرات اپیژنتیک در ژن‌های به اصطلاح ساعتی می‌شود؛ عاملی که در هر بافت به تنظیم ریتم شبانه‌روزی آن می‌پردازد. یافته‌های ما نشان می‌دهد که کمبود خواب باعث تغییر میزان متیلاسیون دی‌ان‌ای در ژن‌ها می‌شود؛ ژن‌هایی که در سراسر ژنوم انسان، پراکنده شده‌اند. تجزیه و تحلیل بافت چربی و ماهیچه این امکان را به ما داد تا نشان دهیم متیلاسیون دی‌ان‌ای در واکنش به کمبود خواب شدید به شیوه‌ی مشابهی در این بافت‌ها تنظیم نمی‌شود. تجزیه و تحلیل بیشتر بیان ژن و پروتئین نشان داد که واکنش ناشی از بیداری در ماهیچه‌ی اسکلتی و بافت چربی با هم فرق می‌کرد. یکی از توضیحات احتمالی برای تفاوت فوق‌الذکر این است که دوره‌های بیداری شبانه بر بافت‌ها تاثیر می‌گذارد و ریتم شبانه‌روزی را دچار اختلال می‌کند. در نهایت، بین این دو ریتم ناهم‌خوانی پدید می‌آید.»
گروه تحقیق، فقط تاثیر یک شب کم‌خوابی را بررسی کرد و لذا آنان هنوز نمی‌دانند که سایر اَشکال کم‌خوابی و ناهم‌خوانی در ریتم شبانه‌روزی چگونه می‌تواند بر سوخت و ساز افراد تاثیر بگذارد. محققان ابراز امیدواری کرده‌اند که با انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه، بتوانند سایر عوامل دخیل در مشکلات کم‌خوابی را فاش کنند.
منبع: مجله علمی ایلیاد
