اگر چه سلامت روان و جسم دو مقوله به هم پیوسته هستند و اختلال در یکی کارکرد دیگری را هم مختل می کند ، اما در کشور و فرهنگ ما به اعتقاد متخصصان بهداشت روان به سلامت جسم بسیار بیشتر از سلامت روان اهمیت داده می شود.
در اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، برخورداری از بهداشت و درمان حق مسلم مردم ایران ذکر شده و بر این اساس در سال ۱۳۶۵ برنامه کشوری بهداشت روان تدوین شد و در سال ۱۳۶۷ به تصویب رسید.
هدف از اجرای برنامه بهداشت روان ، فراهم آوردن خدمات اساسی بهداشت روان برای همه مردم بویژه با تاکید بر گروههای آسیب پذیر بوده است.
بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت ، حدود ۲۳ درصد جمعیت ایران مانند سایر کشورها به نوعی به یکی از انواع اختلالات روانی خفیف تا شدید مبتلا هستند ولی با این وصف ، به گفته مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت ، دو سوم این افراد از خدمات سلامت روان بهره مند نیستند.
باور نداشتن با اهمیت اختلالات روانی و تاثیرگذاری آن بر همه ابعاد زندگی شخصی و اجتماعی و کارکرد جسمی سبب می شود تا به گفته مدیرکل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت ، افرادی که دچار اختلالات روانی هستند همواره با این نگاه به بیماریشان نگاه کنند که ‘ خودش خوب می شود! ‘ و باور ندارند که اختلال روانی یک مشکل بهداشتی است و به مداخله دارویی و غیر دارویی نیاز دارد.
به اعتقاد کارشناسان ، این افراد حتی اگر بهترین و در دسترس ترین خدمات هم برایشان تعریف شود باز به دنبال درمان اختلالات روانی خود نخواهند رفت و چاره کار در این زمینه ، ارتقاء آگاهی و دانش تمامی مردم در باره سلامت روان است و جامعه هدف در این زمینه نباید فقط افراد دچار مشکلات روانی تعریف شوند.
وزارت بهداشت برای این منظور برنامه ای را تحت عنوان ‘ خود مراقبتی ‘ تعریف کرده است که هدف آن افزایش سطح سواد سلامت روان مردم است . این برنامه با همکاری دفتر آموزش و ارتقای سلامت و از طریق کارشناسان سلامت روان، کارشناسان مراقب سلامت و سفیران سلامت در حال اجراست.
محیط کار ، مهم ترین عامل اثرگذار بر سلامت روان
یکی از بخش های مهم مرتبط با بحث سلامت روان محیط کار است که شعار هفته جهانی سلامت روان امسال انتخاب و هریک از روزهای آن به مقوله ای دارای نقش از جمله مدیریت استرس در محیط کار، پیشگیری از تبعیض و استیگما و نیروی کار سالم و جامعه سالم نامگذاری شد.
یک متخصص اعصاب و روان گفت : نامگذاری یک هفته به نام بهداشت و سلامت روان اهمیت این مقوله را در سطح جهانی و کشورمان نشان می دهد و این هفته فرصتی است تا به جامعه، متولیان امر، رسانه های جهانی و مردم اهمیت سلامت روان که حتی از سلامت جسم مهم تر است بازگو شود.
دکتر گودرز عکاشه افزود : سلامت روان و جسم به هم پیوسته اند و هریک دچار اختلال شود می تواند به دیگری آسیب رساند اما متاسفانه در کشور و فرهنگ ما به سلامت جسم بسیار بیشتر از سلامت روان اهمیت داده می شود و جلب توجه متولیان امر به اهمیت مساله سلامت روان به اندازه سلامت جسم زمان بر خواهد بود و کار فرهنگی زیادی می طلبد.
وی ادامه داد: هفته سلامت روان تلنگر و هشداری به تفکر جامعه است که به این مساله بپردازند که در سه پایه پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه بنیانگذاری شود تا جامعه بداند چه کارهایی برای پیشگیری و در صورت ابتلا درمان و در مرحله سوم بازتوانی انجام دهند.
این روانپزشک بالینی گفت : این مساله با بسیاری از پارامترهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ارتباط دارد و دست اندرکاران سلامت جامعه باید شرایطی ایجاد کنند که فرد دچار اختلال نشود چون علاوه بر جنبه فیزیکی ناشی از استرس و عوامل بیرونی است بنابراین هر دو بخش نیازمند راهکار است.
عکاشه محیط کار را که به عنوان شعار امسال هفته بهداشت روان انتخاب شد، از جمله عواملی دانست که نیازمند درنظرگیری بسیاری از عوامل جهت پیشگیری از اختلال سلامت روان است.
وضعیت سلامت روان در محیط های کاری ما مطلوب نیست
این متخصص اعصاب و روان گفت : جوامعی در دنیا رشد کرده اند که توانسته اند سلامت روان کارکنان خود را در ابعاد مختلف تامین کنند و این مساله به اندازه سلامت جسم برایشان مهم بوده است.
عکاشه افزود : محیط های کار هم از لحاظ فیزیکی و هم از نظر روانی باید شرایط مناسبی برای کارکنان داشته باشد، ساختار فرهنگی، روابط درون کار و منابع انسانی فاکتورهای نقش دار اصلی و بسیار موثر هستند.
وی ادامه داد : شرکت هایی که بتوانند افراد و کارکنان خود را درست انتخاب کنند و در این جهت از انجام تست و مشاوره کارشناسان و روانشناس استفاده کنند معمولا موفق ترند.
وی گفت : در صورت عدم توجه به موارد گفته شده بحث فرسودگی شغلی مطرح می شود که اگر برای ان چاره اندیشی نشود دچار افت می شویم.
به گفته او ، حل این معضل نیازمند ابتکاراتی است و در کشورهای مختلف دیده می شود که به خانواده به عنوان پشتوانه محیط کار نیز توجه شده که با ایجاد از جمله ورزشگاه و وسایل تفریحی مختلف برای خانواده و فرد ایجاد انگیزه می کنند و یا به محض دیدن اختلال در عملکرد فرد بلافاصله ورود پیدا کرده تا اختلال را حل کنند.
این متخصص اعصاب و روان معتقد است : آرامش خاطر فرد و خانواده بسیار مهم است که متاسفانه این مساله نیز در بسیاری از محیط های کاری ما جدی گرفته نمی شود.
به گفته وی ، یکی از اشکالات مهم در کشور این است که به کمیت حضور کارکنان دقت می شود نه محیط کاری و کیفیت مغفول مانده و این مساله باید اصلاح شود، در برخی شرکت های خصوصی به دلیل افزایش درآمد شرکت این مساله طی سالیان اخیر مورد توجه قرار گرفته اما باید عمومیت پیدا کند.
عکاشه ، چسباندن انگ تنبلی و ناتوانی از سوی مدیران به کارکنان در محیط کاری و یا تبعیض قائل شدن و امتیاز دادن به برخی افراد در شرایط یکسان بدون کارایی را نیز اختلالاتی دانست که می تواند سلامت روان در محیط کاری را به مخاطره اندازد.
مدیریت استرس ، حذف استرس نیست
یک مددکار اجتماعی هم گفت : مدیریت استرس در محیط کار به معنای مقابله با استرس و حذف آن نیست بلکه به معنای مواجهه با استرس و کنترل و هدایت آن است.
زهرا روحی افزود : فشار زیاد کار، ابهام در شرایط زندگی، کاهش فرصت برای تفریح و عدم امکان انتخاب سبک دلخواه تفریح و استراحت، نقش بیش از اندازه تلفن همراه در زندگی کنونی، از بین رفتن حریم های شخصی ، تغییرات سبک غذایی و عدم فرصت برای نرمش و ورزش های سالم از جمله عواملی هستند که در ایجاد و عدم کنترل استرس در محیط های کاری امروزی موثر هستند.
وی ادامه داد : تنظیم وقت، یادداشت برنامه های کاری روزانه و اولویت بندی آنهاف تنظیم وقت، استفاده درست از تکنولوژی ، استراحت دادن به چشمان هنگام انجام کار، زودخوابیدن در شب و زودبیدار شدن صبح و پرهیز از معاشرت با افرادی که استرس ایجاد می کنند و منفی اندیش هستند می تواند در کاهش استرس موثر باشد.
این مددکار اجتماعی گفت : نوشتن احساسات در دفترچه و تخلیه ذهنی عوامل استرس زا بر روی کاغذ، خندیدن، گوش دادن به موسیقی، قدم زدن و نفس عمیق در محیط های کاری که امکان انجام بسیاری از راهکارهای کاهش استرس وجود ندارد ، ساده ترین راههاست.
روحی با اشاره به اهمیت نقش کارفرما در تامین سلامت روان کارکنان و محیط کار ، افزود : فراهم کردن امکانات کافی جهت مشاوره و درمان مشکلات کارکنان ، ارتقای مهارت‌هایی مثل کنترل خشم، غلبه بر استرس، ارتباطات بین فردی و جرات مندی و… از طریق برقراری دوره‌های آموزشی از جمله کارهایی است که کارفرما می تواند درجهت تامین سلامت کارکنان اجرایی کند.
وی گفت : تلاش برای اضطراب آور نبودن محیط کار، ایجاد جو صمیمی، همدلی، صداقت، همکاری و احترام متقابل در محیط کار، فراهم کردن فرصت‌های برابر شغلی برای کارکنان، پرهیز از تعیین زمان‌های نامتناسب با حجم کار و دادن آزادی عمل به افراد در حدی که بتوانند تغییراتی در شرایط محیط کار ایجاد کنند نیز از دیگر اقداماتی است که مدیران می توانند در راستای کاهش استرس و افزایش سلامت روان محیط کار انجام دهند.
منبع : ایرنا
بیشتر بخوانید
