هشدارها درباره شیوع اختلالات روحی و روانی در جامعه ایران، بیش از پیش جای خالی آموزش مهارت های فردی و اجتماعی و حمایت های نظام بهداشتی و درمانی را از مبتلایان به این نوع بیماری ها آشکار ساخته است.
به گزارش سایک نیوز به نقل از ایرنا، برخورداری افراد از سلامت روانی یکی ازضمانت های حرکت جامعه در مسیر برقراری تعادل، تثبیت امنیت اجتماعی و توسعه به شمار می رود. بدون شک در جامعه ای که درصد سلامت روحی و روانی در حد بالا و مطلوب باشد، افراد با نشاط، انرژی، انگیزه و آگاهی بیشتری به سمت رشد و پیشرفت حرکت خواهند کرد اما شیوع ابتلا به انواع اختلالات روحی و روانی جامعه را از مسیر و اهداف توسعه ای دور خواهد ساخت.
زندگی پراسترس و قرار گرفتن در برابر عوامل تنش زا افراد را در معرض انواع مشکلات روحی قرار می دهد. آلودگی هوا، ترافیک، مشکلات اقتصادی و عدم آگاهی افراد نیست به مهارت های ارتباط فردی و جمعی بر افزایش چنین مشکلاتی در جامعه ایران دامن زده است.
نامگذاری روز ۱۰ اکتبر برابر با ۱۸ مهر ماه به عنوان روز جهانی سلامت روان از اهمیت این موضوع در کشورهای مختلف حکایت دارد. از آنجا که یکی از عوامل افزایش بهره وری در محیط های کاری، سلامت روان کارکنان است، شعار امسالِ روز جهانی سلامت روان «سلامت روان در محیط های کاری» است. ایران نیز به این مهم در هفته ای به نام هفته ملی سلامت روان که از ۲۴ تا ۳۰ مهرماه است، می پردازد.
نگرانی ها از افزایش بیماری های روحی روانی
اهمیت حوزه سلامت و روان برای دولت های یازدهم و دوازدهم باعث شد تا در سال های اخیر مسئولان بهداشت و درمان کشور نسبت به افزایش ۲۶ درصدی مبتلایان به بیماری های اعصاب و روان هشدار دهند.
«سید حسن قاضی زاده هاشمی» وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بارها از افزایش اختلالات روانی ابراز نگرانی کرده است. تازه ترین واکنش قاضی زاده هاشمی در پی قتل دختری خردسال در اردبیل بود که بر لزوم توجه بیشتر به سلامت روان در جامعه و ترویج آموزش های لازم در مقاطع سنی و تحصیلی، نظام آموزشی و رسانه ها تاکید کرد.
«طیبه دهباشی زاده» مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنی (احبا) نیز در گشایش نخستین مرکز آموزشی ویژه بیماران روانی مزمن کشور به نام «احبا» از وجود ۱۰۰ هزار بیمار مزمن روانی در سازمان بهزیستی خبر داد.
اعتیاد، آمار بالای مرگ ها و معلولیت های ناشی از حوادث جاده ای، وقوع جنگ، تضاد در شیوه زندگی سنتی و پیشرفته و مشکلات اقتصادی از جمله مهمترین عوامل ابتلای مردم به بیماری های روحی و روانی است. بر اساس آمارها، افسردگی، استرس و پرخاشگری رتبه های نخست تا سوم را در میان شایع ترین بیماری های روانی کشور به خود اختصاص داده اند.
«سیدحسن موسوی چلک» رئیس انجمن مددکاران اجتماعی همزمان با روز جهانی سلامت روان در نشست بررسی لایحه سلامت روان با اشاره به اینکه این مقوله در کشور مغفول واقع شده است، گفت: سلامت اجتماعی و سلامت روان در مقایسه با سلامت جسم هم از نظر منابع و اعتبارت و هم از نظر ساختار بسیار عقب است. در حال حاضر ۲۳ تا ۲۵ درصد مردم ایران دستکم از یک نوع اختلالات روان رنج می برند. به عبارت دیگر یک چهارم ایرانیان دچار اختلالات روان هستند.
افزایش استرس در سبک زندگی، رواج بی تفاوتی های اجتماعی، کاهش مسئولیت پذیری، ناپایداری پیوندهای خانوادگی و کاهش اعتماد عمومی از جمله عوامل افزایش اختلالات روانی از نگاه این جامعه شناس است.
دشواری های پیشگیری و کاهش اختلالات روانی
اختلالات روحی و روانی در جامعه ایران جزء خطر قرمزهایی است که بسیاری افراد، ابتلا به آن را انکار کرده و اقدامی برای درمان انجام نمی دهند تا بیماری به مراحل پیشرفته و حاد می رسد. نخسین عامل انکار، نگرانی از برچسب نامناسب و نادرست «دیوانه» است. از این رو حتی بیمارانِ دارای شرایط بسیار حاد نیز به دلیل نگرانی ناشی از نگاه عموم و اطرافیان از حضور به روانشناس و روانپزشک برای درمان خودداری کرده یا به طور کلی ابتلا به هر نوع مشکل روحی و روانی را انکار می کنند.
نپذیرفتن مشکلات روحی و روانی از سوی فرد و حتی خانواده باعث شده تا آمارهای دقیقی از تعداد مبتلایان به این بیماری ها وجود نداشته باشد. بسیاری از روانپزشکان برای حل این معضل، پایش مستمر سلامت روان در جامعه به ویژه در سازمان ها، نهادها و ارگان ها را پیشنهاد می کنند.
نبود آگاهی درباره انواع بیماری های روحی و روانی و ناآشنا بودن مردم ایران با این نوع از بیماری ها، چالش بعدی در این بخش است که باعث ناشناخته ماندن این بیماری ها شده و تنها در سطوح پیشرفته و حاد فرد و خانواده اقدام به درمان می کنند. فیلم ها، تلویزیون و کتاب ها این نوع بیماری ها را، خطرناک، آسیب زننده و بی ثبات نشان می دهند و بیمار روانی را خطرناک تر و ترسناک تر از آنچه که هست، نشان می دهد. همین تلقی نادرست در شکل گیری باورهای نادرست عموم نسبت به این بیماری ها اثرگذار است.
نتیجه این معضل، شیوع ابتلا به بیماری های اعصاب و روان در کشور است. چرا که فرد مبتلا به اختلالات روحی و روانی نه تنها خود بلکه خانواده و اطرافیان را نیز دچار مشکلات عمده ای می سازد.
به رسمیت نشناختن این نوع بیماری از سوی بیمه ها معضل دیگر مبتلایان به این بیماری ها است. به گفته وزیر بهداشت، بیماران اعصاب و روان نه تنها از دریافت خدمات بیمه ها محروم اند بلکه اجازی بستری شدن نیز ندارند.
اینکه رفتارها در چه سطوحی نگران کننده و از علائمِ مشکلات روحی و روانی اند؟ پرسش عموم مردم است.
روانپزشکان می گویند: میزان خواب شبانگاهی، خلق و خو، جایگاه شغلی متناسب با سن فرد، وضعیت آراستگی و ظاهری افراد، میزان علاقه مندی به افراد و اشیاء، افت تحصیلی، میزان شادی، غم و اندوه، شیوه رفتار اجتماعی در جامعه و محیط کار، نوع رفتار با همسر و فرزندان از نشانه ها یا رفتارهای به ظاهر کم اهمیت یا بی اهمیتی اند که افراط و تفریط یا افزایش و کاهش غیرعادی و مستمر در هر یک از آن ها زمینه ساز ابتلا به بیماری های روحی و روانی است.
«سامان توکلی» دبیر انجمن علمی روانپزشکان ایران و عضو هیأت مدیره انجمن علمی روان درمانی ایران پیشتر در تشریح عوامل بروز اختلالات روانی گفته بود : عوامل کلان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یا به اصطلاح تعیین گرهای اجتماعی سلامت روان در سطح جامعه بیشترین تاثیر را در بروز و شیوع این اختلالات دارند.
بیش از ۲۵ درصد افراد در جامعه از اختلالات روانپزشکی رنج برده و در عین حال از خدمات سلامت روان بهره مند نیستند. بسیاری از خانواده با این پاسخ که «خودش خوب می شود» از درمان فرد مبتلا امتناع کرده و باور ندارند که با مشکلات روانی باید مانند یک مشکل بهداشتی و درمانی برخورد شود و برای بهبود نیاز به مداخله دارویی و مشاوره ای است.
این در حالی است که پوشش بیمه ای این نوع بیماری ها و فراهم آوردن خدمات درمانی، مشاوره ای و اجتماعی برای این گروه از مبتلایان، ضمن افزایش دانش مردم درباره سلامت روان، فرد را به سمت شناسایی اختلال روحی و درمان آن سوق می دهد.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حال اجرای برنامه ای با عنوان خودمراقبتی با هدف افزایش سطح سواد سلامت روان مردم است. این برنامه با همکاری دفتر آموزش و ارتقای سلامت و از طریق کارشناسان سلامت روان، کارشناسان مراقب سلامت و سفیران سلامت اجرا می شود. این دست اقدامات اگرچه چراغ راه کاهش بیماری های روحی و روانی است اما جلوگیری از شیوع این بیماری ها در جامعه نیازمند حل ریشه ای چالش های اقتصادی و اجتماعی و شناسایی مبتلایان است.فرهنگ سازی و آگاهی بخشی با هدف از بین بردن فقر سواد درباره بیماری های روان، افکار عمومی را اصلاح خواهد کرد و باعث تسهیل پذیرش بیمار و خانواده در بیماری خواهد شد.
بیشتر بخوانید
